Hệ thống e-Manifest phát huy vai trò phục vụ tốt hơn cho cộng đồng doanh nghiệp và quản lý của cơ quan Hải quan. Ảnh: Thảo Hạnh

Với kết quả ban đầu rất đáng khích lệ như vậy, Cục Hải quan Đà Nẵng luôn mong muốn e-Manifest tiếp tục phát huy vai trò và không ngừng cải tiến để phục vụ tốt hơn cho cộng đồng doanh nghiệp và công tác quản lý của cơ quan Hải quan. Tuy nhiên, quá trình thực hiện thí điểm e-Manifest trong thời gian qua có một số vấn đề mà người viết luôn trăn trở và hy vọng tới đây sẽ được cải thiện để nâng cao hơn nữa việc ứng dụng của Hệ thống trong thực tế công việc.

Hiện tại theo hướng dẫn tại công văn số 5446/TCHQ ngày 13-9-2013 và công văn số 8077/TCHQ-GSQL ngày 26-12-2013 của Tổng cục Hải quan thì quy trình tiếp nhận, giải quyết thủ tục trên e-Manifest có thể được tóm tắt như sau:

1. Đối với tàu nhập cảnh nếu không có hàng để dỡ cho các cảng tiếp theo của Việt Nam thì tạo lập hồ sơ tàu nhập cảnh và gửi hồ sơ lên hệ thống.

2. Đối với tàu nhập cảnh có chuyển cảng, người khai hải quan chỉ tạo lập và gửi hồ sơ một lần tại cảng đầu tiên (cảng đi), các cảng đến sau đó không phải gửi hồ sơ lên hệ thống:

2.1. Nếu tàu chuyển cảng chỉ có một cảng đến thì tạo lập hồ sơ chuyển cảng đi.

2.2. Nếu tàu chuyển cảng từ hai (2) cảng trở lên (ví dụ tàu nhập cảnh tại cảng đầu tiên (cảng đi) là cảng A, tiếp tục đến cảng B để xếp dỡ hàng hóa, sau đó đến cảng C để xếp dỡ hàng hóa, rồi tại cảng C tàu xuất cảnh ra nước ngoài) thì người khai hải quan tạo lập hồ sơ chuyển cảng đi tại cảng A. Hải quan cảng A làm thủ tục chuyển cảng trực tiếp cho 2 cảng B và C.

2.3. Hàng xuất khẩu của các cảng A, B, C (nếu có) sẽ được khai báo vào hồ sơ xuất cảnh tại cảng C.

Quy định như trên đã tạo thuận lợi thông thoáng và giảm thiểu sự tốn kém thời gian khai báo của các hãng tàu vì chỉ khai một lần đối với tàu chuyển cảng. Tuy nhiên, trong quá trình tác nghiệp, đã gặp một số trường hợp cụ thể cần có hướng giải quyết phù hợp hơn:

1. Khi nhập cảnh tại cảng đầu tiên, người khai hải quan đã khai hồ sơ nhập cảnh (dự kiến không có chuyển cảng), nhưng do yêu cầu của chủ tàu, tàu phải đi một cảng Việt Nam tiếp theo để xếp hàng xuất khẩu hoặc trú gió bão. Trường hợp này người khai phải khai mới một hồ sơ chuyển cảng đi.

Thiết nghĩ, nếu hồ sơ nhập cảnh ban đầu được hệ thống cho phép làm thủ tục chuyển cảng thì trong trường hợp này chỉ cần khai bổ sung tên cảng đi trên bản khai chung để cho tàu chuyển cảng và Hải quan cảng đầu tiên làm thủ tục chuyển cảng cho Hải quan cảng tiếp theo bằng hồ sơ nhập cảnh ban đầu.

2. Trường hợp tàu chuyển cảng được Hải quan cảng A làm thủ tục chuyển cảng cho Hải quan cảng B và C, có một số trường hợp xảy ra như sau:

a. Tàu từ nước ngoài đến cảng A nghĩa là tàu nhập cảnh tại cảng A (kể cả tàu có chuyển cảng đi tiếp hay không). Vậy, tàu phải được khai báo bằng hồ sơ nhập cảnh thì phù hợp và đúng thuật ngữ “nhập cảnh” theo Luật Hải quan.

b. Khi tàu từ cảng A đến cảng B thì lúc này mới được gọi là tàu chuyển cảng.

c. Hiện nay, quy định tại điểm 2.2 nêu trên, có các trường hợp:

- Trường hợp tàu từ cảng A đến cảng B, chưa đến cảng C mà quay lại cảng A trước khi đến cảng C (chủ tàu chưa có dự kiến khi nhập cảnh tại cảng A mà vì lý do đột xuất). Với trường hợp này, chẳng nhẽ, Hải quan cảng A phải làm thủ tục chuyển cảng cho chính Hải quan cảng A; hoặc tại cảng B, Đại lý tàu biển phải tạo lập mới một hồ sơ chuyển cảng đi và gửi lên hệ thống.

- Trường hợp tàu dự kiến đi từ cảng A đến cảng B và cảng C nhưng do yêu cầu từ chủ tàu, tàu phải xuất cảnh tại cảng B, không đến cảng C. Trường hợp này gây nên thừa một hồ sơ chuyển cảng do Hải quan cảng A chuyển cho Hải quan cảng C.

d. Tàu từ cảng A đến cảng B, đến cảng C, rồi đến cảng D và xuất cảnh tại D thì người khai phải khai hồ sơ chuyển cảng đi tại cảng C.

Như vậy nếu tại cảng C, người khai hải quan chỉ cần khai bổ sung trên bản khai chung là có đi tiếp cảng D và Hải quan cảng C làm thủ tục chuyển cảng cho tàu đến cảng D trên hệ thống (nghĩa là người khai hải quan không cần phải tạo lập mới một hồ sơ chuyển cảng đi tại cảng C).

e. Trong các trường hợp chuyển cảng, hiện nay Hải quan cảng đến chỉ tiếp nhận trên hệ thống và phúc đáp cho Hải quan cảng đi khi tàu vừa đến cảng đến. Tình hình về xếp dỡ hàng hóa hoặc vi phạm của tàu tại cảng đến không thể cập nhật được vào Hệ thống để Hải quan cảng đi biết.

f. Hàng xuất khẩu của cảng A, B, C đều được khai trên hồ sơ xuất cảnh tại cảng C. Hiện nay, chưa có biện pháp quản lý nào cho loại hình hàng hóa xuất khẩu chuyển cảng trong những trường hợp này. Đây là một điểm dễ bị lợi dụng trong quản lý hàng xuất khẩu chuyển cảng. Nếu làm thủ tục chuyển cảng theo Quyết định 2406/QĐ-TCHQ ngày 4-11-2011 thì buộc người khai hải quan phải in và nộp hồ sơ giấy, gây phiền hà, tốn kém cho người khai hải quan.

g. Việc thống kê số lượng tàu nhập cảnh, tàu chuyển cảng đi, tàu chuyển cảng đến, tàu xuất cảnh cũng như đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, chuyển cảng do Hệ thống hỗ trợ đều không chính xác so với thực tế quản lý bằng sổ.

Từ thực tế trên, theo quan điểm của người viết thì Tổng cục Hải quan cần có hướng cải thiện hệ thống e-Manifest theo ý tưởng sau:

- Tất cả các tàu đến từ nước ngoài phải được khai bằng hồ sơ nhập cảnh.

- Tất cả các hồ sơ nhập cảnh đều được hệ thống cho phép làm thủ tục chuyển cảng.

- Khi muốn chuyển cảng cho tàu, người khai hải quan chỉ việc xin khai bổ sung trên hệ thống. Công chức Hải quan căn cứ khai báo của người khai hải quan để làm thủ tục.

- Việc chuyển cảng hồ sơ tàu cần điều chỉnh theo hướng: Hải quan cảng A chuyển cảng cho Hải quan cảng B. Hải quan cảng B trên cơ sở bộ hồ sơ của Hải quan cảng A chuyển đến cho Hải quan cảng C và tương tự như vậy nếu tàu tiếp tục chuyển cảng.

- Hàng xuất khẩu tại cảng A, cảng B, cảng C được khai bổ sung lên hồ sơ trong phần Bản khai hàng hóa và Bản khai chung tại các cảng A, B, C tương ứng. Với cách khai này, Hải quan cảng đi và Hải quan cảng đến đều biết được số lượng hàng xuất khẩu được xếp lên tàu tại các cảng đi (kể cả hàng xuất khẩu chuyển cảng sẽ được dỡ xuống ở cảng tiếp theo và xếp lên tàu khác để xuất cảnh).

- Việc tạo các tiêu chí thống kê cần được điều chỉnh theo ý tưởng này để có được con số thống kê chính xác phục vụ báo cáo thống kê.

Với những kết quả đáng khích lệ và những phát sinh được nhận thấy trong quá trình tác nghiệp, mong rằng hệ thống e-Manifest sẽ ngày càng được cải thiện để nâng cao tầm quản lý của cơ quan Hải quan.