Rà soát lại Nghị định 84 để tiến tới mục tiêu thị trường hóa kinh doanh xăng dầu. Ảnh: H.Vân.

Theo bản báo cáo này, một số điểm đáng lưu ý khi sửa đổi Nghị định, đó là tần suất điều chỉnh giá, công thức tính giá cơ sở…

Xác định lại giá cơ sở

Đối với công thức giá cơ sở, để tách bạch giá vốn cơ sở và lợi nhuận định mức, Bộ Tài chính đề nghị sửa đổi, bổ sung, sắp xếp lại thứ tự một số yếu tố cho phù hợp.

Cụ thể, cần bổ sung khái niệm giá vốn cơ sở, trong đó giá vốn cơ sở được xác định bằng: (giá CIF + thuế nhập khẩu + thuế tiêu thụ đặc biệt) x tỷ giá ngoại tệ + chi phí kinh doanh định mức + thuế bảo vệ môi trường + thuế giá trị gia tăng + quỹ bình ổn + các loại thuế và các khoản trích nộp khác theo quy định pháp luật hiện hành. Giá cơ sở sẽ bằng giá vốn cơ sở cộng lợi nhuận định mức.

Về tần suất điều chỉnh giá, Bộ Tài chính đề xuất ba phương án: một là chu kỳ tính giá cơ sở phù hợp với tần suất điều chỉnh giá như hiện nay là 10 ngày; hai là tần suất điều chỉnh giá phù hợp với số ngày dự trữ lưu thông 30 ngày; ba là quy định tần suất điều chỉnh giá hài hòa giữa dự trữ lưu thông và tần suất điều chỉnh giá - chu kỳ tính giá bình quân là 15 ngày dương lịch.

Sau khi phân tích ưu, nhược điểm từng phương án, Bộ Tài chính nghiêng về phương án ba, tức là tăng tần suất điều chỉnh giá lên thành 15 ngày (thay vì 10 ngày như hiện nay).

Với những đề xuất trên, Bộ Công Thương cho rằng, về bản chất, phương pháp xác định giá cơ sở, cách điều hành là không thay đổi mà chỉ thay đổi chu kỳ, tần suất điều chỉnh giá. Dù chu kỳ nào, tần suất nào cũng phải bảo đảm yêu cầu giá bán xăng dầu trong nước phản ánh được xu hướng của giá xăng dầu thế giới và phù hợp với quy định về số ngày dự trữ lưu thông xăng dầu tối thiểu tương ứng được quy định tại Nghị định.

Theo phân tích của Bộ Công Thương, xu hướng chung của các nước trên thế giới là kinh tế càng phát triển thì nhu cầu sử dụng xăng dầu càng tăng cao. Do đó, lượng xăng dầu dự trữ càng phải tăng, đặc biệt trong tình hình hiện nay giá xăng dầu thành phẩm biến động thất thường đã gây ảnh hưởng, tác động xấu lên nền kinh tế và làm tăng CPI trên mỗi quốc gia.

Vì vậy, một số quốc gia đã có yêu cầu bắt buộc dự trữ, như Campuchia 30 ngày, Lào dự trữ 15 ngày đối với khu vực tư nhân và Chính phủ dự trữ 30 ngày, Thái Lan 36 ngày, Nhật Bản dự trữ 70 ngày đối với khu vực tư nhân và Chính phủ dự trữ 94 ngày...

Hiện nay, Việt Nam chưa có chủ trương đầu tư xây dựng hệ thống kho thuộc sở hữu của Nhà nước phục vụ riêng mục đích dự trữ lưu thông xăng dầu. Như vậy trên thực tế, xăng dầu dự trữ lưu thông do các thương nhân đầu mối thực hiện theo yêu cầu của Nhà nước.

Do đó, việc tính toán giá cơ sở phải bảo đảm căn cứ theo số ngày dự trữ lưu thông xăng dầu tối thiểu để tránh thiệt hại, khó khăn cho thương nhân về chi phí khi dự trữ…

Chẳng hạn, nếu tính giá cơ sở dựa vào giá thế giới bình quân ít hơn 30 ngày (khoảng 20 ngày) trong khi đó dự trữ lưu thông vẫn được đảm bảo 30 ngày thì đối với số ngày còn lại (10 ngày) các chi phí phát sinh sẽ được Nhà nước bù đắp. Hoặc Bộ Tài chính xem xét, chủ trì nghiên cứu đưa ra cách tính giá cơ sở mới, phù hợp nhất, nhưng vẫn bảo đảm dự trữ lưu thông theo quy định.

Doanh nghiệp được tự quyết dưới 1.000 đồng/lít

Về biên độ điều chỉnh, để quy định tăng, giảm trong nước phù hợp với biến động giá xăng dầu thế giới, thay vì theo ba mức 7%, 12% và trên 12% như hiện nay (theo Điều 27) bằng các mức nhỏ hơn, chẳng hạn là 3%, 5% và 7% hoặc quy định mức điều chỉnh giá xăng dầu trong nước khi chênh lệch giữa giá cơ sở và giá hiện hành bằng con số cụ thể.

Ví dụ như trong phạm vi đến 500 đồng/lít, kg thì thương nhân tự điều chỉnh giá bán; trên 500 – 1.000 đồng/lít, kg thì để thương nhân tự điều chỉnh giá kết hợp quỹ bình ổn; trên 1.000 đồng/lít, kg thì phải có ý kiến của liên bộ Tài chính – Công Thương.

Cũng theo Bộ Công Thương, quy định thời gian giữa hai lần điều chỉnh (tăng hoặc giảm) thay vì do Chính phủ quy định sẽ chuyển sang cho Thủ tướng Chính phủ quyết định để tăng tính linh hoạt, phù hợp với biến động của giá xăng dầu thế giới và mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô trong từng giai đoạn.

Ngoài ra, điểm mới được Bộ Công Thương đề xuất với Chính phủ là kiểm tra, kiểm soát và tính công khai minh bạch. Cụ thể, quy định đăng tải công khai giá cơ sở trên trang điện tử của Bộ Tài chính để công chứng quan tâm tiện theo dõi, tính toán; quy định thương nhân đầu mối phải công bố giá cơ sở công khai trên trang thông tin điện tử của thương nhân đầu mối…

Phan Thu