Cocain được ngụy trang, cất giấu trong bộ phận trục máy xay lúa mì do lực lượng Hải quan phát hiện, bắt giữ tháng 5-2015. Ảnh: N.Quốc

Sự xuất hiện và gia tăng đa dạng các hình thức, thủ đoạn buôn lậu xuyên quốc gia đặt ra những yêu cầu khách quan và cần thiết trong việc cần tăng cường các hoạt động hợp tác quốc tế về trao đổi thông tin nghiệp vụ (thông tin tình báo hải quan) phục vụ trong các hoạt động điều tra, xác minh và phân tích trọng điểm trong công tác đấu tranh chống buôn lậu. Trong thời gian qua hoạt động này luôn được ngành Hải quan chú trọng và coi đây là một kênh thông tin hiệu quả. Trong các chuyên án đấu tranh thành công của Cục Điều tra chống buôn lậu-Tổng cục Hải quan trong thời gian qua đều ghi nhận vai trò của thông tin tình báo.

Cụ thể như trong chuyên án XHK 09 (năm 2012) đấu tranh chống buôn lậu xăng dầu (tuyến đường bộ). Qua công tác thu thập thông tin xác định các đối tượng trong nước Ban chuyên án đã tiến hành xác minh, thu thập hồ sơ XNK của các đối tác nước ngoài có liên quan. Với sự phối hợp hiệu quả của Cục Chống buôn lậu – Hải quan Trung Quốc, Ban chuyên án đã có thêm cơ sở, tài liệu chuyển hóa thành chứng cứ để xác định các hành vi vi phạm của doanh nghiệp. Kết quả Cục Điều tra chống buôn lậu đã chuyển hồ sơ sang cơ quan Cảnh sát điều tra - Bộ Công an để khởi tố Công ty Xăng dầu Hàng không tạm nhập 422.000 lít xăng RON 92 trị giá 8 tỷ đồng nhưng không tái xuất mà để tiêu thụ nội địa. Ước tính số thuế mà doanh nghiệp này gian lận lên đến 2,5 tỷ đồng. Đồng thời từ vụ việc phức tạp này, Cục Điều tra chống buôn lậu cũng phát hiện ra phương thức thủ đoạn buôn lậu mới và một số vấn đề phát sinh trong thực tế nhưng chưa được quy định cụ thể trong quy trình thủ tục hải quan; một số văn bản chính sách quy định chưa được chặt chẽ dễ bị các đối tượng lợi dụng để buôn lậu. Trên cơ sở phương thức thủ đoạn mới, Cục Điều tra chống buôn lậu triển khai các biện pháp cảnh báo, phòng ngừa và đấu tranh ngăn chặn trong phạm vi toàn Ngành.

Một ví dụ điển hình nữa là trong thành công của chuyên án UPS-155 phát hiện, thu giữ 43kg cocain có nguồn gốc từ Nam Mỹ vận chuyển trái phép vào Việt Nam tháng 5-2015 một lần nữa cho thấy vai trò rõ nét của hoạt động thu thập, phối hợp chia sẻ thông tin tình báo hải quan. Với vai trò là đầu mối liên lạc tình báo hải quan trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương (RILO AP), Cục Điều tra chống buôn lậu đã phát huy tối đa hiệu quả công tác phối hợp, chia sẻ thông tin tình báo trong khuôn khổ hợp tác để hỗ trợ cho các hoạt động nghiệp vụ trong đấu tranh chuyên án. Kênh thông tin trao đổi được mở rộng không chỉ với những đầu mối trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương mà còn với những đầu mối tại khu vực Nam Mỹ, nơi được xác định là nguồn của các lô hàng có chứa ma túy này. Từ những thông tin tình báo do cơ quan Hải quan các nước trong khu vực cung cấp, cán bộ tham gia chuyên án đã xác định được những lô hàng trọng điểm để đấu tranh và đấu tranh mở rộng. Bên cạnh đó với sự chia sẻ thông tin hiệu quả, kịp thời của Cục Điều tra chống buôn lậu, chỉ sau một ngày, Hải quan Hồng Kông đã phát hiện 19,3 kg cocain cất giấu trong lô hàng cặp, ba lô học sinh được vận chuyển từ TP.HCM đến Hồng Kông bằng đường biển và bắt giữ 2 đối tượng liên quan người Nam Mỹ. Hoạt động chủ động chia sẻ thông tin này của phía Hải quan Việt Nam đã nhận được sự đánh giá cao và trân trọng từ phía Hải quan Hồng Kông và Văn phòng tình báo khu vực AP. Ngay sau đó Hải quan Hồng Kông đã chủ động đề nghị và có buổi làm việc trực tiếp với Cục Điều tra chống buôn lậu, Hải quan Việt Nam để có những phối hợp trong đấu tranh trong giai đoạn tới.

Thời gian qua, với sự hợp tác song phương và đa phương, các thông tin tình báo đã góp phần làm nên thành công của nhiều chuyên án và các kế hoạch đấu tranh của ngành Hải quan như: Chuyên án xăng dầu, gỗ, rượu, xe Việt Kiều, xe ngoại giao, hoàn thuế GTGT,… Hàng năm trung bình Cục Điều tra chống buôn lậu đã tiếp nhận, xử lý gần 200 yêu cầu hỗ trợ xác minh từ Hải quan các nước và một số tổ chức thực thi pháp luật quốc tế, cũng như các đơn vị nghiệp vụ trong Ngành phục vụ công tác kiểm tra sau thông quan, quản lý rủi ro và tăng cường trao đổi thông tin phục vụ công tác kiểm soát chống buôn lậu và gian lận thương mại. Từ hoạt động hỗ trợ xác minh điều tra này Cục Điều tra chống buôn lậu cũng đã xác lập được nhiều chuyên đề đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại có tính chất lâu dài, đồng thời có những tham mưu trong hoàn thiện các chính sách quản lý Nhà nước về Hải quan.

Trong bối cảnh hiện nay việc tăng cường công tác tình báo hải quan ở phạm vi quốc tế luôn gắn liền với tăng cường công tác kiểm soát chống buôn lậu. Đây cũng là một trong những định hướng quan trọng trong hoạt động của Uỷ ban kiểm soát Hải quan WCO đối với các cơ quan Hải quan thành viên, trong đó có Hải quan Việt Nam.