Xin ông cho biết tình hình phát triển trái phiếu xanh ở Việt Nam hiện nay?

- Trên thế giới, các nhà phát hành trái phiếu xanh thực hiện các nguyên tắc theo hai tiêu chuẩn chính là Tiêu chuẩn trái phiếu khí hậu (CBS) của Tổ chức Sáng kiến trái phiếu khí hậu (CBI) và Nguyên tắc trái phiếu xanh của Hiệp hội Thị trường vốn Quốc tế (ICMA). Trong đó, CBS của CBI được coi là chuẩn mực uy tín và phổ biến nhất trên thế giới trong việc chứng nhận trái phiếu xanh.

Với đặc thù phân định rõ mục đích sử dụng vốn, trái phiếu xanh đóng vai trò quan trọng trong phát triển bền vững. Các tài sản và dự án mang tính chất xanh như năng lượng tái tạo, trồng rừng, xử lý chất thải,… mang tính chất dài hạn và cần có sự tham gia của khu vực tư nhân nhằm giảm gánh nặng cho đầu tư công. Đây cũng chính là đặc điểm của trái phiếu, do đó khi kết hợp với yếu tố đầu tư tác động từ các quỹ đầu tư và định chế trong và ngoài nước, các dự án và tài sản trên có thể nhận được vốn đầu tư ổn định với chi phí hợp lý, giảm rủi ro tín dụng và cuối cùng dẫn đến gia tăng khả năng thành công của dự án.

Trái phiếu xanh tại Việt Nam được tính là các lô trái phiếu được phát hành bằng tiền VNĐ tại thị trường trong nước, tức là cũng đã có các DN tiên phong phát hành trái phiếu xanh và vay các khoản vay xanh nhưng là ở nước ngoài, còn phạm vi trong nước từ trước đến nay mới chỉ có hơn 3.650 tỷ đồng trái phiếu xanh được phát hành, đến từ EVNFinance và Ngân hàng BIDV. Như vậy, hiện mới chỉ có hai lô trái phiếu DN xanh theo chuẩn quốc tế được phát hành trên thị trường nội địa. Tuy nhiên, nhiều tổ chức tín dụng và DN đã bắt đầu quan tâm và dành nguồn lực để thu hút dòng vốn xanh hấp dẫn và tiềm năng. Một vấn đề được đặt ra hiện này là việc phải đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của trái phiếu xanh cũng như xây dựng hình ảnh minh bạch với thị trường quốc tế, do đó việc áp dụng các tiêu chuẩn chứng nhận quốc tế là một xu hướng tất yếu.

Theo ông, đâu là lí do dẫn tới số lượng trái phiếu xanh được phát hành còn khiêm tốn?

- Thị trường trái phiếu xanh Việt Nam vẫn đang đối mặt với không ít thách thức. Những rào cản chính bao gồm thiếu hành lang pháp lý cũng như những chính sách khuyến khích thị trường, hạn chế về thông tin, dữ liệu và sự thiếu hiểu biết của các bên liên quan về trái phiếu xanh. Tính đến nay mới chỉ có FiinRatings (trong năm 2022) trở thành tổ chức đầu tiên của Việt Nam được CBI ủy quyền xác nhận trái phiếu xanh theo tiêu chuẩn quốc tế. Sự kiện này đánh dấu một cột mốc quan trọng, mở ra cơ hội cho các DN Việt Nam tiếp cận nguồn vốn xanh từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Để thúc đẩy sự phát triển của thị trường trái phiếu xanh tại Việt Nam, việc nâng cao nhận thức và hiểu biết về tiêu chuẩn hay nguyên tắc trái phiếu xanh trong cộng đồng DN và nhà đầu tư là hết sức cần thiết. Cùng với đó, Chính phủ và các cơ quan quản lý cũng cần xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng, đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng các chuẩn mực quốc tế tại Việt Nam.

Vậy để thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu xanh, đâu là nút thắt cần được tháo gỡ đầu tiên, thưa ông?

- Mặc dù là hoạt động chứng nhận theo chuẩn mực quốc tế, các DN tại Việt Nam vẫn có xu hướng chờ đợi định hướng và khuyến nghị của Chính phủ để khi thực hiện sẽ không vướng mắc các quy định trong tương lai. Nhiều nhà phát hành trái phiếu xanh tiềm năng cho rằng họ muốn tham gia thị trường tài chính xanh, nhưng vẫn muốn chờ Danh mục phân loại xanh được ban hành để thực sự tự tin, bởi nếu không họ vẫn có thể huy động từ các nguồn vốn khác chứ chưa cần phát hành trái phiếu xanh.

Vì vậy, khuyến nghị được quan tâm nhất hiện nay là hoàn thiện khung pháp lý về trái phiếu xanh, làm rõ các khái niệm, tiêu chí và quy trình chứng nhận trái phiếu xanh phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện trong nước. Đây là một việc không hề đơn giản, bởi các quy tắc vừa phải đủ chặt chẽ để tránh “tẩy xanh”, vừa phải dễ tiếp cận và rõ ràng để thị trường không e ngại trong việc tăng thêm nguồn lực và chi phí cho công tác chuẩn bị. Việt Nam cần xây dựng danh mục phân loại các dự án xanh đủ điều kiện phát hành trái phiếu theo các tiêu chí môi trường phù hợp với chuẩn mực quốc tế và tình hình thực tiễn của đất nước. Danh mục này sẽ là cơ sở quan trọng để các tổ chức phát hành, nhà đầu tư và cơ quan quản lý xác định, đánh giá và giám sát các dự án được tài trợ bởi trái phiếu xanh, đảm bảo tính xanh và tác động tích cực đến môi trường.

Sau khi có những bước đầu như Danh mục phân loại xanh, Chính phủ có thể cần có các chính sách khuyến khích, ưu đãi về thuế, phí đối với hoạt động phát hành và đầu tư trái phiếu xanh, tạo động lực cho thị trường phát triển như: giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, giảm phí lưu ký, phí niêm yết, phí giao dịch cho trái phiếu xanh theo tiêu chuẩn trong nước và quốc tế… Tuy nhiên, đây cũng là vấn đề cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, bởi vai trò của bên xác nhận độc lập sẽ đóng vai trò quan trọng quyết định đến việc các DN phát hành công cụ tài chính xanh có được tiếp cận với các chính sách ưu đãi hay không.

Ông có thể nói rõ hơn về những giải pháp để khuyến khích đầu tư trái phiếu xanh tại Việt Nam?

- Các trái phiếu tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế sẽ là những đối tượng cần được hỗ trợ và khích lệ để tạo tiền đề phát triển thị trường trái phiếu xanh ở Việt Nam. Các giải pháp gồm giải pháp tài chính và phi tài chính.

Về giải pháp tài chính, cùng với chính sách khuyến khích, ưu đãi về thuế, phí, cần xem xét hỗ trợ chi phí xây dựng Khung tài chính xanh và chi phí xác nhận, chứng nhận trái phiếu xanh theo tiêu chuẩn quốc tế; yêu cầu/khuyến khích các ngân hàng phân bổ một phần định mức tín dụng vào cho vay dự án xanh, mua trái phiếu xanh để thúc đẩy nguồn cung; trợ cấp lãi suất cho các dự án xanh được tài trợ bởi trái phiếu xanh.

Về giải pháp phi tài chính, cần vinh danh và công nhận các DN, tổ chức tài chính tiên phong trong lĩnh vực tài chính xanh, phát hành trái phiếu xanh; ghi nhận và khích lệ các lô trái phiếu xanh tuân thủ các tiêu chuẩn, nguyên tắc của khu vực và quốc tế; nâng cao sự minh bạch trong công bố thông tin, phân biệt và ghi nhận rõ ràng các lô trái phiếu xanh so với trái phiếu thông thường

Với những nỗ lực đồng bộ từ Chính phủ, cơ quan quản lý, DN và các bên liên quan khác, kỳ vọng thị trường trái phiếu xanh tại Việt Nam sẽ ngày càng phát triển, trở thành kênh huy động vốn xanh hiệu quả, góp phần vào quá trình chuyển đổi năng lượng và phát triển kinh tế các-bon thấp của đất nước.

Xin cảm ơn ông!