Khi “biên nóng” bình yên! – Bài 1: Lạng Sơn không còn là “điểm nóng” buôn lậu?

Hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa qua cầu Bắc Luân II. Ảnh: Quang Hùng

Số vụ, trị giá giảm đáng kể

Vào những ngày này, khi các điểm thông quan cầu Bắc Luân II, Lối mở cầu phao Km3+4 (TP Móng Cái) đang dần khôi phục hoạt động trở lại nhưng hoạt động XNC nơi đây vẫn còn trầm lắng. Qua ghi nhận của chúng tôi tại cầu Bắc Luân I, nơi duy nhất trên địa bàn TP Móng Cái làm thủ tục XNC, đón hành khách nước thứ ba, cũng như cư dân biên giới qua lại, trao đổi hàng hóa rất vắng vẻ. Do dịch bệnh Covid-19 còn bùng phát, kéo theo những quy định nghiêm ngặt về kiểm soát, phòng, chống dịch nên hoạt động XNC qua khu vực này buộc phải tạm dừng và chưa biết đến bao giờ hoạt động trở lại.

So với thời điểm hơn 3 năm trước (kể từ ngày 19/3/2019), mọi thủ tục đối với hàng hóa XNK trên địa bàn TP Móng Cái được thực hiện qua cầu Bắc Luân II, còn thủ tục XNC của hành khách và cư dân biên giới được thực hiện qua cầu Bắc Luân I. Ở thời điểm đó, mỗi ngày, cầu Bắc Luân I đón hơn 19.000 lượt hành khách, cư dân biên giới XNC từ Việt Nam sang Trung Quốc và ngược lại. Cũng chính vì lưu lượng hành khách, cư dân biên giới XNC gia tăng khiến các lực lượng chức năng của tỉnh Quảng Ninh phải căng mình để ngăn việc lợi dụng hoạt động mua bán trao đổi cư dân biên giới để buôn lậu, vận chuyển hàng hóa trái phép qua biên giới.

“Mục sở thị” các trung tâm thương mại trên địa bàn thành phố, chúng tôi không quá bất ngờ khi những điểm trước đây tấp nập “người mua, kẻ bán”, rộn ràng lời chào bán buôn, bán lẻ đồ điện tử, thời trang… như Trung tâm thương mại Vinh Cơ, chợ trung tâm Móng Cái… nay “cửa đóng then cài” do vắng khách ghé thăm. Dọc hai bên trục đường chính dẫn vào trung tâm thành phố, các cửa hàng, cửa hiệu dù mở cửa để phục vụ khách địa phương, du khách đến mua nhưng cũng rất thưa vắng.

Có lẽ nơi vùng biên TP Móng Cái này, nơi sôi động hơn vẫn là các điểm thông quan như cầu Bắc Luân II hay Lối mở cầu phao Km3+4 khi có những chuyến hàng xuất-nhập. Tại đây, lực lượng Hải quan cùng với các lực lượng chức năng địa phương đang nỗ lực từng ngày để đưa hoạt động XNK dần ổn định trở lại.

Khoảng 3 tháng trở lại đây (kể từ 26/4/2022), khi các điểm thông quan trên địa bàn bắt đầu khôi phục hoạt động, các lực lượng bắt buộc phải thực hiện nghiêm phương án “vùng xanh an toàn”, cũng như phối hợp chặt chẽ để đảm bảo lưu thông hàng hóa.

Theo quan sát của chúng tôi, để vừa phòng chống dịch, vừa tạo mọi thuận lợi cho hoạt động XNK, lực lượng Hải quan ở mỗi vị trí công tác luôn túc trực đảm bảo thông suốt nghiệp vụ, trong đó có thực hiện các biện pháp đấu tranh chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.

Trao đổi với phóng viên, lực lượng kiểm soát Hải quan Quảng Ninh cho biết, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả qua địa bàn cơ bản được kiểm soát, số vụ việc giảm đáng kể. Nguyên nhân do hoạt động XNC đang tạm dừng, cũng như XNK hàng hóa có nhiều biến động (phía Trung Quốc có 9 lần tạm dừng hoạt động cửa khẩu, lối mở biên giới). Mặt khác, các lực lượng đã nỗ lực triển khai tốt công tác phòng, chống dịch, XNC trái phép; ngăn chặn, bắt giữ, xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.

Thống kê của Ban Chỉ đạo 389 TP Móng Cái cho thấy, nửa đầu năm 2022, các lực lượng chức năng trên địa bàn đã bắt giữ và xử lý 189 vụ/195 đối tượng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng cấm, vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm, trị giá hàng hóa ước tính hơn 2,2 tỷ đồng, giảm 22,45% về số vụ và giảm 64,04% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021.

Nguy cơ trên biển

Theo nhận định của Ban Chỉ đạo 389 Quảng Ninh, không như tuyến đường bộ cơ bản được kiểm soát, trên tuyến biển, hoạt động mua bán, vận chuyển mặt hàng than, sản phẩm ngoài than không có hóa đơn, chứng từ vẫn còn diễn ra, với quy mô nhỏ, lẻ ở vùng biển khu vực TP Hạ Long, TP Cẩm Phả. Nổi lên là các đối tượng sử dụng tàu loại nhỏ, mua gom xăng dầu của các tàu nước ngoài hoặc lợi dụng thời điểm đêm tối để hoạt động, can thiệp vào số đo đồng hồ cơ trên các trụ bơm bán xăng dầu. Điều đáng nói, một số đối tượng còn chế tạo thêm các hầm chứa hàng, sử dụng thêm hệ thống vòi bơm và đồng hồ điện tử ngoài thiết kế, tìm cách vô hiệu hóa các camera giám sát được lắp đặt trên các tàu kinh doanh xăng dầu trên biển để sang mạn dầu trái phép, mua bán dầu không có nguồn gốc hợp pháp, ngụy trang bằng các phương tiện làm nghề thủy sản... Nhóm đối tượng này cũng thường xuyên thay đổi địa bàn hoạt động, thậm chí sử dụng các tàu gỗ hoán cải hòng nguỵ trang để vận chuyển trái phép hàng hoá gây khó khăn trong công tác phát hiện, bắt giữ của các lực lượng chức năng.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Ban Chỉ đạo 389 Quảng Ninh cũng thẳng thắn nhìn nhận, để diễn ra tình trạng vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới… một mặt do tuyến biên giới đường bộ dài, địa hình hiểm trở, có nhiều lối mòn, bến, bãi tự phát trong khi đó, lực lượng chức năng còn mỏng, thiếu phương tiện hoạt động, mặt khác, tuyến đường biển dài, có nhiều bến, bãi, khu neo đậu, luồng lạch đa dạng và phức tạp, rất nhiều loại phương tiện thủy hoạt động, dễ bị các đối tượng buôn lậu lợi dụng. Cùng với đó, các đối tượng thường xuyên thay đổi địa bàn và hoạt động vào thời gian cao điểm gây khó khăn cho công tác kiểm tra, kiểm soát của các lực lượng chức năng; xử lý vi phạm trong hoạt động thương mại điện tử thiếu cơ sở pháp lý, cũng như kinh nghiệm thực tế…

Với vai trò là cơ quan tham mưu cho Ban Chỉ đạo 389 Quảng Ninh, Cục Hải quan Quảng Ninh dự báo những tháng cuối năm, tình hình buôn lậu, vận chuyển hàng hóa trái phép qua biên giới tiếp tục có chiều hướng gia tăng.

Chính vì vậy, đơn vị đã bám sát sự chỉ đạo của trung ương, của tỉnh, triển khai hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới. Cục Hải quan Quảng Ninh cũng chỉ đạo các chi cục hải quan cửa khẩu, công tác kiểm tra, giám sát hàng hoá XNK được thực hiện đúng quy trình, thủ tục hải quan và quy định của pháp luật. Chủ động trong công tác thu thập thông tin, xác định doanh nghiệp trọng điểm để phân loại mức độ rủi ro trong hoạt động xuất nhập khẩu, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm; kiểm tra, giám sát chặt chẽ hàng hoá XNK, gắn với công tác phòng, chống dịch Covid-19, đặc biệt đối với hàng bách hoá, hàng tiêu dùng NK kể từ khi vào khu vực cửa khẩu đến khi ra khỏi khu vực cửa khẩu (khu vực giám sát hải quan).

(Bài 3: Lào Cai những ngày... “trắng bản”)