Kho bạc Nhà nước từng bước hiện đại hóa quản lý ngân quỹ nhà nước
	Đề xuất sửa đổi nguyên tắc quản lý và phương án điều hành ngân quỹ nhà nước

Hoạt động nghiệp vụ tại KBNN Bình Dương. Ảnh: Thùy Linh

Duy trì phát hành trái phiếu chính phủ

Ngân quỹ nhà nước (NQNN) hình thành từ tồn quỹ ngân sách trung ương, tồn quỹ ngân sách địa phương các cấp (bao gồm 63 quỹ ngân sách cấp tỉnh, 705 quỹ ngân sách cấp huyện, khoảng 10.600 quỹ ngân sách cấp xã) và số dư trên hàng trăm nghìn tài khoản tiền gửi của các quỹ tài chính nhà nước, các đơn vị, tổ chức kinh tế mở tài khoản tại KBNN.

Ông Lưu Hoàng, Cục trưởng Cục Quản lý ngân quỹ (KBNN) cho biết, về cơ cấu nguồn, tồn NQNN chủ yếu hình thành từ quỹ ngân sách địa phương các cấp và tiền gửi của các đơn vị, tổ chức tại KBNN. Trong các năm qua, về tổng thể, NSNN (NSNN) luôn có thặng dư song chủ yếu là do cân đối ngân sách địa phương thặng dư lớn trong khi cân đối ngân sách trung ương vẫn còn bội chi do phải bảo đảm thực hiện các nhiệm vụ chi quốc gia, hỗ trợ địa phương chưa cân đối được ngân sách và bổ sung có mục tiêu cho các địa phương. Bên cạnh đó, yêu cầu trả nợ gốc đến hạn hàng năm cũng rất lớn, tập trung vào nhiệm vụ của ngân sách trung ương.

Theo KBNN, nguồn bù đắp chủ yếu từ vay trong nước thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ. Luật NSNN có quy định không sử dụng ngân sách cấp này để chi cho nhiệm vụ của ngân sách cấp khác, nên trường hợp không phát hành trái phiếu chính phủ, ngân sách trung ương sẽ không có nguồn để chi cho đầu tư phát triển và trả nợ gốc. Do vậy, trong bối cảnh NQNN các năm gần đây duy trì ở mức cao, song KBNN vẫn phải thực hiện phát hành trái phiếu Chính phủ. KBNN phát hành trái phiếu Chính phủ để bù đắp bội chi và chi trả nợ gốc đến hạn của ngân sách trung ương theo quy định của Luật NSNN và Luật Quản lý nợ công. Khối lượng trái phiếu Chính phủ được huy động theo nhiệm vụ Bộ Tài chính giao (trong phạm vi tổng mức vay NSNN được Quốc hội quyết định).

“Thực tế, để gắn kết và nâng cao hiệu quả quản lý NQNN với huy động vốn, hàng năm, KBNN đã cân đối nguồn NQNN tạm thời nhàn rỗi để cho ngân sách trung ương vay khi việc phát hành trái phiếu Chính phủ trên thị trường gặp khó khăn, đảm bảo tổng mức vay do Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ quyết định, qua đó, giúp giảm chi phí vay hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm. Tuy nhiên, đây là nguồn nhàn rỗi mang tính ngắn hạn (dưới 12 tháng) nên phải kiểm soát ở mức phù hợp để không ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản NQNN và tạo áp lực trả nợ trong ngắn hạn của ngân sách trung ương. Điều này cũng tương tự như việc kiểm soát tỷ lệ sử dụng nguồn vốn ngắn hạn cho vay dài hạn tại các ngân hàng thương mại”, ông Lưu Hoàng nói.

Ngoài ra, việc phát hành trái phiếu chính phủ cũng cần phải được duy trì thường xuyên để hỗ trợ phát triển thị trường vốn trong nước, tạo lãi suất chuẩn để các công cụ nợ khác trên thị trường tham chiếu theo thông lệ quốc tế.

Hiện đại hoá quản lý NQNN

Theo KBNN, thời gian qua, công tác quản lý NQNN có nhiều cải cách, đổi mới. Theo đó, thực hiện Điều 62 Luật NSNN, Bộ Tài chính đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan trình Chính phủ ban hành Nghị định số 24/2016/NĐ-CP ngày 5/4/2016 của Chính phủ quy định chế độ NQNN. Việc ban hành Nghị định số 24/2016/NĐ-CP đã bước đầu tạo ra hành lang pháp lý vững chắc để triển khai các nghiệp vụ quản lý NQNN theo hướng hiện đại, đáp ứng mục tiêu quản lý NQNN an toàn, hiệu quả và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Sau hơn 5 năm triển khai thực hiện, Nghị định số 24/2016/NĐ-CP đã tạo cơ sở pháp lý để quản lý NQNN tập trung. Theo đó, KBNN đã hoàn thành việc xây dựng hệ thống tài khoản thanh toán tập trung để tập trung toàn bộ số dư NQNN từ các địa phương về trung ương và gửi toàn bộ tại Ngân hàng Nhà nước (không còn số dư tiền gửi không kỳ hạn tại các ngân hàng thương mại vào cuối ngày làm việc), làm cơ sở cho việc điều hành NQNN tập trung, thống nhất, nâng cao khả năng thanh khoản, đáp ứng kịp thời, đầy đủ mọi nhu cầu thanh toán, chi trả của NSNN và các đơn vị giao dịch.

Cùng với đó, NQNN tạm thời nhàn rỗi đã được sử dụng có hiệu quả, đúng theo các thứ tự ưu tiên như: cho NSNN vay để bù đắp bội chi, trả nợ gốc và tạm ứng cho NSNN khi nguồn thu chưa tập trung kịp; gửi có kỳ hạn tại các ngân hàng thương mại có mức độ an toàn cao theo nguyên tắc đấu thầu cạnh tranh lãi suất và mua lại có kỳ hạn trái phiếu chính phủ.

Ông Lưu Hoàng cho biết, hiện nay, NQNN tạm thời nhàn rỗi được ưu tiên sử dụng để cho ngân sách trung ương tạm ứng, vay, từ đó, kịp thời đáp ứng được nhu cầu cân đối của ngân sách trung ương trong bối cảnh ngân sách trung ương cơ cấu lại nợ vay theo hướng giảm nợ vay nước ngoài, tăng huy động từ nguồn vay trong nước; đồng thời, giảm chi phí vay của ngân sách trung ương (do lãi suất vay NQNN thấp hơn so với lãi suất phát hành trái phiếu Chính phủ trên thị trường) và hỗ trợ công tác phát hành trái phiếu chính phủ khi thị trường gặp yếu tố bất lợi.

Bên cạnh đó, KBNN cũng đã sử dụng NQNN tạm thời nhàn rỗi để cho ngân sách địa phương tạm ứng, giúp địa phương đáp ứng được đầy đủ các nhu cầu thanh toán, chi trả (đặc biệt là các nhu cầu chi cho an sinh xã hội,...) khi nguồn thu chưa tập trung kịp.

Đối với nghiệp vụ sử dụng NQNN tạm thời nhàn rỗi để gửi có kỳ hạn tại ngân hàng thương mại và mua lại có kỳ hạn trái phiếu Chính phủ, KBNN đã tổ chức đấu thầu cạnh tranh lãi suất giữa các ngân hàng thương mại có mức độ an toàn cao để gửi có kỳ hạn NQNN và mua bán lại trái phiếu Chính phủ, đảm bảo an toàn, công khai, minh bạch.

“Việc sử dụng NQNN tạm thời nhàn rỗi để gửi có kỳ hạn tại ngân hàng thương mại và mua bán lại trái phiếu Chính phủ cũng là thông lệ chung về quản lý ngân quỹ theo nguyên tắc an toàn, hiệu quả của các nước trên thế giới (đây là những hình thức đầu tư NQNN phổ biến tại các nước như Hoa Kỳ, Canada, Chile, Trung Quốc, Mexico, Peru, Nam Phi, Tây Ban Nha,...) và đặc biệt phù hợp với các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển”, đại diện KBNN cho biết.

Đặc biệt, thời gian qua, KBNN đã gắn kết chặt chẽ giữa quản lý NQNN với quản lý nợ. Trong bối cảnh tồn NQNN tại KBNN cao (do một số nguồn chưa chi như nguồn thực hiện cải cách tiền lương, nguồn tăng thu tiết kiệm chi chưa được phân bổ, chuyển nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản theo Luật Đầu tư công,…), Bộ Tài chính đã chủ động giảm khối lượng phát hành trái phiếu chính phủ và sử dụng nguồn NQNN tạm thời nhàn rỗi để cho ngân sách trung ương vay, giúp ngân sách trung ương giảm được chi trả lãi vay hàng ngàn tỷ đồng mỗi năm.