Thị trường trái phiếu doanh nghiệp cần nhiều hơn các nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp. Ảnh: ST

Cơ cấu nhà đầu tư mất cân đối

Đánh giá về cơ cấu nhà đầu tư, ông Nguyễn Anh Minh, Phó Trưởng ban Quản lý đăng ký trái phiếu, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam cho biết, cơ cấu nhà đầu tư TPDN tại Việt Nam còn khá mất cân đối. Theo thống kê, các ngân hàng thương mại chiếm tỷ trọng lớn nhất, khoảng 55% tổng giá trị TPDN lưu hành; tiếp theo là các công ty chứng khoán và quỹ đầu tư với khoảng 18%; nhà đầu tư cá nhân chiếm 15%; công ty bảo hiểm và quỹ hưu trí chỉ chiếm 9%, trong khi các tổ chức nhà nước sở hữu gần như không đáng kể. So sánh với các nước trong khu vực càng thấy rõ sự khác biệt. Ví dụ, tại Hàn Quốc, các quỹ hưu trí và công ty bảo hiểm nắm giữ tới 54% tổng giá trị TPDN, trong khi ở Thái Lan con số này là 37%.

Thông tin về cơ cấu tài khoản nhà đầu tư trên thị trường TPDN riêng lẻ, ông Tô Trần Hòa, Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển Thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, cơ cấu nhà đầu tư chưa đa dạng, cơ cấu tài khoản đăng ký thông tin giao dịch TPDN riêng lẻ có sự phân hóa cao. Số lượng tài khoản nhà đầu tư cá nhân chiếm 99,73% tổng số tài khoản đăng ký; nhà đầu tư tổ chức chỉ chiếm 0,27% tổng số tài khoản đăng ký. Tuy nhiên, điểm tích cực là tỷ trọng mua lớn nhất vẫn thuộc về khối nhà đầu tư là các tổ chức tín dụng, chiếm 56,55%.

Để giải quyết những bất cập liên quan đến chất lượng nhà đầu tư trên thị trường TPDN, tại dự thảo sửa đổi Luật Chứng khoán trong Dự thảo một luật sửa 7 luật thuộc lĩnh vực tài chính, cơ quan soạn thảo đã sửa đổi, bổ sung Điều 11 Luật Chứng khoán 2019 về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo hướng: đối với công ty có vốn điều lệ đã góp trên 100 tỷ đồng thì phải có thời gian hoạt động tối thiểu 2 năm; đối với cá nhân, dự thảo bổ sung quy định phải tham gia đầu tư chứng khoán trong thời gian tối thiểu 2 năm, có tần suất giao dịch tối thiểu 10 lần mỗi quý trong 4 quý gần nhất; có thu nhập tối thiểu 1 tỷ đồng/năm trong 2 năm gần nhất; bổ sung thêm quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp gồm nhà đầu tư là tổ chức, cá nhân nước ngoài.

Đáng chú ý, dự thảo quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tham gia đầu tư TPDN riêng lẻ phải là nhà đầu tư tổ chức. Theo đánh giá của Bộ Tài chính, thời gian qua, thị trường TPDN riêng lẻ ở nước ta đang hoạt động chưa phù hợp với bản chất của thị trường này. Thực tế cho thấy nhiều đợt chào bán TPDN riêng lẻ được phân phối cho hàng nghìn nhà đầu tư cá nhân, trong đó chủ yếu là nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ, thường là các nhà đầu tư có giá trị đầu tư thấp, không thực sự có kinh nghiệm chuyên môn và khả năng nhận biết rủi ro khi tham gia đầu tư vào TPDN riêng lẻ. Để tiếp tục hỗ trợ thị trường này đi vào hoạt động đúng bản chất và phù hợp với thông lệ quốc tế, cần nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan tại Luật Chứng khoán nâng, cao hơn tính chuyên nghiệp của nhà đầu tư.

TPDN riêng lẻ không phù hợp với nhà đầu tư nhỏ lẻ

Theo ông Trần Lê Minh, Tổng Giám đốc Công ty Xếp hạng tín nhiệm đầu tư Việt Nam (VIS Rating), Ban soạn thảo đã tập trung vào các điểm cần thiết để giải quyết các vấn đề chưa hợp lý trên thực tiễn và tạo điều kiện cho thị trường TPDN phát triển an toàn, ổn định và bền vững. Trong đó, hai điểm trọng tâm là quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp (đối tượng nhà đầu tư tham gia trên thị trường TPDN riêng lẻ) và phân định trách nhiệm để thúc đẩy việc phát hành TPDN ra công chúng.

“Điểm đáng chú ý trong dự thảo là bổ sung thêm quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tham gia mua, giao dịch, chuyển nhượng TPDN riêng lẻ là tổ chức theo quy định. Điều này cũng có nghĩa là quy định TPDN phát hành riêng lẻ chỉ được phát hành và giao dịch giữa các nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp. Điều này xuất phát từ đặc thù của thị trường TPDN phát hành riêng lẻ, mức độ công bố thông tin liên quan tới trái phiếu và tổ chức phát hành ít hơn đáng kể, sự quản lý nhà nước được giảm nhẹ và vai trò tự quản của thị trường được nâng cao. Mặt khác, do tính đa dạng trong việc thỏa thuận các điều khoản, điều kiện của trái phiếu đã làm cho TPDN loại này trở thành một sản phẩm phức tạp, đòi hỏi các kiến thức chuyên sâu để đầu tư và không phù hợp với người đầu tư nhỏ lẻ”, ông Trần Lê Minh chia sẻ.

Xuất phát từ sự mất cân đối trong cơ cấu nhà đầu tư TPDN, để phát triển cơ sở nhà đầu tư TPDN trong bối cảnh mới, ông Nguyễn Anh Minh cho rằng, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp toàn diện, trong đó, cần xây dựng các quy định cụ thể về quỹ hưu trí tự nguyện, bao gồm hướng dẫn chi tiết về thành lập, hoạt động, cơ chế đóng góp và quyền lợi của người tham gia. Đồng thời, cần có quy định rõ ràng về phân bổ tài sản theo mức độ rủi ro cho các quỹ này. Bên cạnh đó, việc nới lỏng quy định đầu tư cho các định chế tài chính cũng rất cần thiết. Cụ thể, có thể xem xét nâng tỷ lệ đầu tư tối đa vào TPDN cho công ty bảo hiểm và quỹ đầu tư, đồng thời cho phép các quỹ hưu trí đầu tư linh hoạt hơn vào TPDN có xếp hạng tín nhiệm tốt.