VssID giúp người dân giám sát tốt hơn quá trình đóng, hưởng Bảo hiểm xã hội
	Tăng cường công tác đôn đốc thu nợ Bảo hiểm xã hội tại các doanh nghiệp
	Cân nhắc kĩ trước khi nhận Bảo hiểm xã hội một lần

Người dân làm thủ tục tại Bảo hiểm xã hội TPHCM. Ảnh T.D

Nâng lương đột ngột từ 5 lên 18 triệu đồng/tháng để trục lợi

BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hết tuổi lao động,… trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH. Tuy nhiên, lợi dụng kẽ hở của pháp luật, nhiều tổ chức, cá nhân đã trục lợi, lạm dụng quỹ, gây thiệt hại cho người lao động, thất thoát nguồn quỹ BHXH.

Mới đây, đại diện BHXH quận 1, TPHCM cho biết, từ tháng 1 - 8/2020, đơn vị đã xác minh, kết luận tại 95 đơn vị với 99 trường hợp trục lợi chế độ thai sản. Trong đó, đã thực hiện thoái thu ở 82 doanh nghiệp (DN) với số tiền gần 1,7 tỷ đồng, tăng 41% so với cùng kỳ năm 2019.

Một trong những chiêu trò mà các DN đã thực hiện để trục lợi quỹ BHXH là tăng lương đột ngột cho người lao động trong thời gian mang thai. Cụ thể, một nhân viên văn thư tại Công ty TNHH BM T.S (TPHCM) đã được DN nơi công tác tăng lương đột xuất từ 4,5 triệu đồng/tháng lên 12 triệu đồng/tháng nhằm hưởng chế độ thai sản nhiều tiền hơn.

Tương tự, Công ty Q.T cũng đã nâng lương cho một nữ nhân viên kinh doanh từ 5 triệu đồng lên 18 triệu đồng để trục lợi chế độ thai sản. Giải trình với cơ quan BHXH, DN này cho rằng người lao động đã được thăng chức lên Phó giám đốc nên mức lương tăng. Nhưng thực tế qua kiểm tra tại DN này, người đứng đầu cũng chỉ được hưởng mức lương 5 triệu đồng/tháng.

Ông Phan Văn Mến, Giám đốc BHXH TPHCM cho biết, tình trạng trục lợi BHXH đã xuất hiện từ nhiều năm trước đây với các hành vi như trốn đóng, nợ BHXH, nhưng thời gian gần đây tình trạng này có chiều hướng gia tăng, ngày càng phổ biến và hết sức tinh vi. Điển hình như tình trạng trục lợi bảo hiểm thai sản. Theo đó, người vi phạm cấu kết với doanh nghiệp tăng mức đóng BHXH cao bất thường trong thời gian 6 tháng trước khi sinh con hoặc đóng BHXH vừa đủ 6 tháng trước khi sinh con để đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản, sau khi nghỉ hưởng hết thời gian thai sản xin nghỉ việc để hưởng trợ cấp BHXH một lần…

Bên cạnh đó, hiện nay, một số người lao động mang sổ BHXH của mình đi cầm cố, thế chấp, hoặc bán cho các đối tượng bên ngoài xã hội. Việc mua bán sổ BHXH được núp dưới hình thức ủy quyền nhận thay và được các Văn phòng công chứng xác nhận. Số tiền người lao động nhận được hẳn nhiên sẽ thấp hơn số tiền đáng ra họ sẽ nhận được. Đây là khoản lợi không nhỏ cho những người "mua" sổ BHXH.

Ngoài ra, với tâm lý vừa được hưởng tiền lương vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp, hiện nay nhiều trường hợp người lao động đang hưởng trợ cấp thất nghiệp đã tìm được việc làm nhưng không thông báo cho cơ quan lao động, cơ quan BHXH dẫn đến tình trạng hưởng trợ cấp thất nghiệp không đúng quy định.

Mạnh tay xử lý vi phạm

Thời gian qua, bên cạnh công tác tuyên truyền, BHXH TPHCM đã kịp thời phát hiện sai phạm qua công tác thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật. Cụ thể, trong 11 tháng năm 2020, BHXH thành phố đã thực hiện 1.192 cuộc thanh tra, kiểm tra. Đơn vị đã đề nghị lập thủ tục tham gia cho 232 lao động với tổng số tiền truy đóng là 2,3 tỷ đồng, điều chỉnh mức đóng cho 115 lao động với tổng số tiền truy đóng là 181 triệu đồng, khắc phục số tiền nợ quỹ BHXH là 28 tỷ đồng, thu hồi về quỹ BHYT do chi sai quy định là 1,9 tỷ đồng.

Đồng thời, BHXH TPHCM xử lý vi phạm hành chính 29 đơn vị với số tiền xử phạt là 2,3 tỷ đồng; chuyển Công an đề nghị xử lý hình sự về tội danh trốn đóng BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) theo Điều 216 Bộ luật Hình sự 76 đơn vị với số tiền hơn 153 tỷ đồng và chuyển cơ quan Công an điều tra 2 vụ việc có dấu hiệu làm giả hồ sơ để tham gia BHXH nhằm lạm dụng quỹ BHXH (hiện cơ quan Công an đang xác minh, điều tra).

Đối với các hành vi mua gom sổ BHXH dưới hình thức ủy quyền, hành vi trục lợi hưởng chế độ ốm đau, thai sản, cấp lại sổ BHXH do mất…, sau khi xác định hành vi vi phạm, thu thập đủ chứng cứ, BHXH TPHCM đều cung cấp thông tin, chuyển hồ sơ cho cơ quan Công an để xem xét xử lý theo quy định.

Tuy nhiên, do khối lượng hồ sơ giải quyết quá lớn, số đơn vị sử dụng quản lý đông nên mặc dù cơ quan BHXH có nhiều cố gắng nhưng không phải tất cả các hành vi vi phạm, trục lợi BHXH đều được phát hiện kịp thời. Mặt khác, các chế tài xử lý vi phạm trong lĩnh vực BHXH, BHTN chưa đủ sức răn đe, dẫn đến một số đơn vị sử dụng lao động coi thường pháp luật. Thẩm quyền của cơ quan BHXH về xử lý một số hành vi sai phạm còn hạn chế, chưa được quy định rõ trong các văn bản quy phạm pháp luật. Công tác thanh, kiểm tra mới chỉ dừng ở phát hiện, kiến nghị, do đó hiệu quả còn chưa cao.

Ngoài ra, dù đã có quy định về xử lý hình sự đối với các doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT, BHTN nhưng quá trình tổ chức thực hiện vẫn có những khó khăn cần phải có sự phối hợp tốt hơn nữa giữa các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.