Ảnh minh hoạ: ST

Tháo nút thắt trọng yếu “ký quỹ trước giao dịch”

Triển khai tích cực các giải pháp nhằm thúc đẩy tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán (TTCK), Bộ Tài chính đang triển khai xây dựng dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của các Thông tư quy định về giao dịch chứng khoán trên hệ thống giao dịch chứng khoán; bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán; hoạt động của công ty chứng khoán và công bố thông tin trên TTCK. Trong đó, 2 nhóm vấn đề chính về ký quỹ trước giao dịch và yêu cầu về quyền tiếp cận thông tin bình đẳng, kịp thời của nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) là những nội dung trọng tâm đang nhận được sự quan tâm của các chuyên gia, các thành viên thị trường.

Theo lãnh đạo Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), thời gian vừa qua, cơ quan quản lý đã tổ chức nhiều cuộc họp, trao đổi với tổ chức xếp hạng thị trường FTSE Russell, các thành viên thị trường, các bộ, ngành có liên quan và tham vấn từ Ngân hàng thế giới để tìm ra giải pháp đối với vấn đề không yêu cầu ký quỹ trước giao dịch cho NĐTNN.

Phương án đưa ra là sẽ cho phép các công ty chứng khoán (CTCK) có đủ năng lực được cung cấp dịch vụ không yêu cầu NĐTNN phải có đủ 100% tiền trước thời điểm đặt lệnh mua chứng khoán mà chỉ yêu cầu NĐTNN có đủ tiền trước thời điểm thành viên lưu ký phải xác nhận kết quả giao dịch và nghĩa vụ thanh toán với Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC). Trường hợp đến thời điểm quy định mà NĐTNN không có đủ tiền thì nghĩa vụ thanh toán của NĐTNN sẽ được chuyển sang CTCK. Quy dịnh này chỉ áp dụng cho nhà đầu tư tổ chức nước ngoài (NĐTTCNN). Theo UBCKNN, kinh nghiệm quốc tế cho thấy, NĐTTCNN thường tuân thủ nghĩa vụ thanh toán, ít xảy ra trường hợp không thực hiện nghĩa vụ thanh toán trong các giao dịch không ký quỹ trước giao dịch nên rủi ro thấp. Đề xuất chỉ áp dụng cho NĐTTCNN là phương án phù hợp đảm bảo mục tiêu nâng hạng cũng như giảm đáng kể rủi ro cho các CTCK và hệ thống bù trừ thanh toán giao dịch chứng khoán.

Ông Trần Hoàng Sơn, Giám đốc Chiến lược thị trường Công ty CP Chứng khoán VPBank (VPBankS) cho biết đã tham gia rất nhiều hội thảo của UBCKNN và đã thấy được sự quyết tâm của các cơ quan này trong suốt thời gian qua cho đến hiện tại. Kỳ vọng thị trường Việt Nam sẽ đáp ứng sớm chuẩn của FTSE trước, tuy nhiên, chuyên gia của VPBankS nhấn mạnh hai rào cản lớn trên thị trường là tỷ lệ sở hữu nước ngoài và cho phép tổ chức nước ngoài mua chứng khoán nhưng không cần ký quỹ trước ở ngày T0 (Pre-funding). “Đến thời điểm hiện tại, Bộ Tài chính đang sửa đổi một số điều luật và dự kiến triển khai trong 6 tháng đầu năm nay. Nếu dự thảo được sửa đổi và chính thức đi vào áp dụng thì phản hồi của tổ chức nâng hạng, ví dụ như FTSE sẽ giúp thị trường sớm đạt chuẩn nâng hạng”, ông Trần Hoàng Sơn cho biết.

Kỳ vọng sẽ chính thức được FTSE nâng hạng vào kỳ đánh giá tháng 9/2025

Liên quan đến vấn đề nâng hạng TTCK, theo báo cáo vừa được Tổ chức xếp hạng thị trường chứng khoán quốc tế FTSE Russell công bố, Việt Nam tiếp tục được duy trì trong Danh sách chờ xét phân hạng với khả năng tái phân hạng từ thị trường cận biên lên mới nổi thứ cấp và sẽ được cập nhật về trạng thái Danh sách chờ xét phân hạng trong kỳ cập nhật vào tháng 9/2024. FTSE cho rằng quyết tâm hướng đến nâng hạng lên thị trường mới nổi vẫn luôn được Việt Nam duy trì một cách kiên định từ sau kỳ công bố đánh giá thường niên vào tháng 9/2023 và mới đây được tái khẳng định bởi chính Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, vào ngày 28/2/2023, Thủ tướng đã cam kết một cách cụ thể rằng, thị trường Việt Nam sẽ gỡ bỏ những rào cản có thể cản trở việc đáp ứng các tiêu chí nâng hạng của FTSE vào năm 2025. Các biện pháp đưa ra bao gồm việc sửa đổi các quy định pháp luật có liên quan và tạo điều kiện thuận lợi cũng như gỡ bỏ những rào cản cho NĐTNN tiếp cận thị trường. Ví dụ như hiện nay, Chính phủ đang rà soát về tỷ lệ sở hữu nước ngoài ở các ngành nghề và đơn giản hoá quy trình mở tài khoản cho NĐTNN. Đồng thời, mô hình đề xuất về thanh toán do UBCKNN đưa ra đang tiếp tục được xem xét và điều chỉnh cho phù hợp, với sự tham gia và phối hợp tích cực của thành viên thị trường.

Đối với yếu tố liên quan đến giới hạn sở hữu nước ngoài, chuyên gia VPBankS cho rằng nhiều khả năng Việt Nam sẽ áp dụng kinh nghiệm của Thái Lan. Đó là sử dụng chứng chỉ quỹ không có quyền biểu quyết. Điều này có thể giúp giải tỏa cơn khát đầu tư bị giới hạn sở hữu nước ngoài nhưng vẫn không tác động quá nhiều đến các DN trong nước, đồng thời việc giao dịch cũng trở nên dễ dàng hơn. Theo ông Sơn, yếu tố sở hữu nước ngoài có thể sẽ được thay đổi, sửa đổi vào cuối năm nay và yếu tố thông tin bằng tiếng Anh khả năng sẽ được áp dụng ngay trong năm 2025 để đảm bảo sự công bằng, minh bạch giữa nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.

Chuyên gia VPBankS dự báo thị trường có thể sẽ được nâng hạng theo tiêu chuẩn của FTSE trước. “FTSE đã đưa Việt Nam vào danh mục theo dõi từ tháng 9/2018, trong giai đoạn năm 2024 – 2025, khi những vấn đề liên quan đến Pre-funding, giới hạn sở hữu nước ngoài được cải thiện thì khả năng sớm nhất tại kỳ đánh giá tháng 3/2025 sẽ đáp ứng được chuẩn nâng hạng và tại kỳ đánh giá tháng 9/2025 sẽ chính thức được nâng hạng vì sự chuẩn bị của chúng ta đã rất rõ ràng trong năm 2024”, ông Trần Hoàng Sơn nói.