Báo cáo của Chính phủ đưa ra đầy đủ các con số. Tỷ lệ huy động quả thật đang có xu hướng giảm dần. Năm 2019 dự kiến còn 20,2% và dự toán năm 2020 còn 19,4% trong khi những năm trước là trên 21%. Tuy bình quân 5 năm vẫn có thể đạt mục tiêu nhưng sẽ là đáng ngại cho giai đoạn tiếp theo.

Lý do lớn nhất của vấn đề này là do thu từ dầu thô và nhất là từ hoạt động XNK giảm nhanh. Đến nay, chúng ta đã ký kết 13 hiệp định và đang đàm phán thêm 3 hiệp định thương mại tự do cả song phương, đa phương và khu vực. Với các hiệp định này, số lượng hàng hóa được miễn thuế nhập khẩu ngày càng tăng, đồng nghĩa với việc khối lượng công việc của ngành Hải quan tăng lên “chóng mặt” nhưng số thu lại sụt đi trông thấy. Điều này đánh thẳng vào túi tiền ngân sách Trung ương.

Bên cạnh đó, năm 2019, một số lĩnh vực sản xuất, kinh doanh đã dần đi vào hoạt động ổn định, khó đạt được mức tăng trưởng cao như thời gian trước. Ví dụ, trường hợp Than Quảng Ninh – một DN chiếm tỷ lệ thu khá lớn của tỉnh nhưng mức thu đang giảm dần – chỉ còn 8,2%. Hay Lọc dầu Dung Quất vừa qua đóng góp cho địa phương giảm 19%.

Để bù đắp lại, Bộ Chính trị đã có Nghị quyết số 07, Quốc hội đã có Nghị quyết số 25 trong đó đưa ra nhiều định hướng điều chỉnh chính sách thu các khoản thu nội địa như thuế TNDN, GTGT, TNCN, thuế tài nguyên hay đề xuất thuế tài sản,… Nhưng thực tế triển khai gặp nhiều khó khăn. Giai đoạn đề xuất sửa các Luật thuế, giai đoạn tung ra dự thảo thuế tài sản, giai đoạn đề nghị xóa nợ thuế,...đều là những ngày tháng “ăn không ngon, ngủ không yên” của cơ quan xây dựng chính sách bởi chịu rất nhiều áp lực!

Sắm vai “người đứng giữa”, Bộ Tài chính quả thực vẫn tiến thoái lưỡng nan bởi làm thì va vấp dư luận, không được lòng dân, không làm thì các chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao khó có thể hoàn thành dù đã rất nỗ lực.