Cơ quan Hải quan thực hiện soi chiếu trước hàng hóa NK để giảm thời gian, chi phí cho DN (Trong ảnh: CBCC Hải quan Hải Phòng vận hành máy soi container). Ảnh: Quang Hùng.

Trên cơ sở các quy định về việc kiểm tra trong quá trình xếp dỡ, vận chuyển, lưu giữ tại kho, bãi, cảng, khu vực cửa khẩu (tại Điều 28 Nghị định số 08/2015/NĐ-CP ngày 21/1/2015 của Chính phủ và Điều 9 Thông tư số 38/2015/TT-BTC ngày 25/3/2015 của Bộ Tài chính), cơ quan Hải quan đã tiến hành kiểm tra bằng máy soi container đối với hàng hóa NK trong quá trình xếp dỡ từ phương tiện vận tải nhập cảnh xuống kho, bãi, cảng, khu vực cửa khẩu nhập (gọi tắt là "soi chiếu trước" đối với hàng hóa NK) thuộc địa bàn được trang bị máy soi container.

Trước đây DN làm các thủ tục để xuất trình hàng hóa, vận chuyển container (từ nơi đã tập kết tại kho, bãi, cảng, khu vực cửa khẩu nhập) tới địa điểm soi chiếu theo chỉ dẫn phân luồng kiểm tra trên hệ thống hoặc chuyển luồng kiểm tra máy soi trong quá trình làm thủ tục tại chi cục hải quan. Hiện nay, bằng hoạt động thu thập, phân tích, đánh giá thông tin trước khi hàng đến, cơ quan Hải quan (lực lượng Quản lý rủi ro các cấp-PV) đã xác định và tổ chức thực hiện soi chiếu ngay từ khi container hàng hóa được xếp dỡ từ phương tiện vận tải NK và vận chuyển tới nơi tập kết sau khi soi chiếu.

Việc soi chiếu trước đã làm giảm đáng kể về thời gian và chi phí của DN trong quá trình làm thủ tục hải quan, chi phí vận hành máy móc, tổ chức sản xuất của đơn vị kinh doanh cảng, đồng thời cũng giúp cho cơ quan Hải quan chủ động kiểm tra, giám sát hải quan trên nền tảng phương pháp, kỹ thuật quản lý rủi ro đối với đối tượng trọng điểm và tạo thuận lợi cho thương mại hợp pháp.

Để nâng cao, đảm bảo hiệu suất, hiệu quả sử dụng máy soi container trong hoạt động kiểm tra hải quan theo chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Tài chính và lãnh đạo Tổng cục Hải quan, Cục Quản lý rủi ro đã triển khai tăng cường hơn nữa hoạt động nghiệp vụ thu thập xử lý thông tin, phân tích đánh giá rủi ro bằng việc giao Phòng Kiểm soát rủi ro hàng hóa XNK thực hiện phân công, phân ca làm việc ngoài giờ hành chính đảm bảo xử lý kịp thời đối với luồng thông tin đến 24/7.

Việc thực hiện ngoài giờ hành chính nêu trên của cơ quan quản lý cấp trung ương và thí điểm làm việc 24/24 của 1 đơn vị quản lý, vận hành máy soi - địa bàn cảng Cát Lái, TP. Hồ Chí Minh thời gian qua là thông điệp tích cực của ngành Hải quan trong cải cách hành chính, tạo thuận lợi, cải thiện môi trường kinh doanh theo mục tiêu quốc gia đã đặt ra của Chính phủ tại các Nghị quyết số 19 trong các năm 2015, 2016 và 2017.

Trong quá trình triển khai, Cục Quản lý rủi ro đã hướng dẫn các đơn vị Quản lý rủi ro cấp cục hải quan tỉnh, thành phố thực hiện các nội dung nêu trên, cảnh báo rủi ro trong toàn Ngành và các địa bàn được trang cấp, lắp đặt máy soi container (Hải Phòng, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương), đồng thời trực tiếp tiến hành thu thập, xử lý thông tin trước khi hàng đến, phân tích đánh giá rủi ro, xác định trọng điểm, chuyển thông tin để tổ chức thực hiện soi chiếu trước.

Kết quả, lực lượng Hải quan các cấp đã “lật tẩy” nhiều lô hàng cất giấu hàng hóa cấm NK, gian lận thương mại. Điển hình là trước tình hình buôn lậu sản phẩm động vật hoang dã, vi phạm Công ước quốc tế CITES diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng, Phòng Kiểm soát rủi ro hàng hóa XNK (Cục Quản lý rủi ro) tập trung phân tích thông tin, xác định chính xác một số lô hàng NK về Việt Nam có giấu ngà voi thông qua hoạt động "soi chiếu trước" và sự phối hợp kiểm tra thực tế hàng hóa của các lực lượng chức năng. Vào cuối tháng 10/2016, lực lượng chức năng đã kiểm tra, phát hiện 2 container chứa khoảng 500kg ngà voi được ngụy trang, cất giấu trong 12 khối gỗ rỗng ruột tại địa bàn cảng Cát Lái. Tiếp đó, các lực lượng Hải quan và lực lượng phối hợp đã phát hiện tổng cộng 7 vụ nhập lậu ngà voi với số lượng gần 6 tấn ngà voi trong các container gỗ nhập khẩu với phương thức, thủ đoạn tương tự.

Có thể nói, công tác kiểm tra hải quan thông qua máy soi container và công tác thu thập, phân tích thông tin xác định rủi ro thời gian qua đã đem lại những hiệu quả tích cực như nêu trên, tuy nhiên trong quá trình triển khai vẫn còn gặp một số hạn chế, vướng mắc nhất định. Đó là, sự hợp tác của đơn vị kinh doanh cảng trong hoạt động này hiện chủ yếu dựa trên cơ sở mối quan hệ, kết nối của đơn vị Hải quan được giao phụ trách, quản lý, vận hành máy soi container nên cần có sự cam kết thực hiện của các cơ quan chủ quản để đảm bảo thống nhất trong thực hiện công tác này.

Đồng thời, việc thiếu nhân lực đáp ứng tăng thời gian làm việc, hoạt động nghiệp vụ ngoài giờ hành chính nêu trên (ví dụ như Phòng Kiểm soát rủi ro hàng hóa XNK phân ca làm việc 3 ca trong khi chỉ có 12 cán bộ công chức). Song song với đó, chế độ, phụ cấp và các điều kiện đảm bảo khác phục vụ làm việc ngoài giờ hành chính vẫn quy định cụ thể, chưa được hỗ trợ kịp thời nhằm duy trì và đẩy mạnh hoạt động của công tác này tại các địa điểm trang bị máy soi container trong thời gian tới.

Với sự quan tâm, chỉ đạo của Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan về công tác này, các vướng mắc nêu trên sẽ sớm được khắc phục, xử lý trong thời gian tới để góp phần thực hiện mục tiêu cải cách hành chính cũng như việc sử dụng có hiệu quả trang thiết bị, máy móc chuyên dùng trong công tác nghiệp vụ của ngành Hải quan. Để góp phần hoàn thành mục tiêu chính trị đã đặt ra, cần thiết có sự phối hợp chặt chẽ trong tổ chức thực hiện của tất cả các cơ quan hữu quan, cộng đồng DN, tổ chức và cá nhân có liên quan.