Những doanh nghiệp có khoản nợ vay bằng USD lớn và những DN nhập khẩu chịu tác động tiêu cực từ việc tỷ giá tăng. Ảnh: ST

Tác động trái chiều

Ngày 1/11, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) quyết định không nâng lãi suất sau phiên họp chính sách kèo dài 2 ngày. Theo đó, lãi suất tham chiếu tại Mỹ hiện vào khoảng 5,25 - 5,5% - mức cao nhất trong 22 năm qua sau 11 lần nâng lãi suất kể từ tháng 3/22 để kiểm soát lạm phát.

Sự mạnh lên của đồng USD trong thời gian qua đã gây áp lực lên tỷ giá tiền đồng. Sáng 2/11, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) niêm yết tỷ giá trung tâm ở mức 24.099 đồng, tăng 487 đồng so với thời điểm cuối năm 2022. Giá mua USD tại Sở giao dịch NHNN được niêm yết ở mức 23.400 đồng, trong khi giá bán là 25.243 đồng.

Theo các chuyên gia của Công ty Chứng khoán ACBS, áp lực tỷ giá USD/VND đến từ 2 yếu tố chính: tình trạng chênh lệch lãi suất USD và VND kéo dài từ tháng 5/2023 và sự tăng giá của chỉ số đồng USD (DXY). Trong bối cảnh tín dụng tăng trưởng chậm, thanh khoản trên thị trường liên ngân hàng dồi dào, mặt bằng lãi suất các kỳ hạn của VND trên thị trường này thấp kỷ lục. Chênh lệch lãi suất giữa tiền gửi USD và tiền gửi VND trên thị trường liên ngân hàng duy trì ở mức 3-3,5% trong một thời gian dài, theo chiều hướng có lợi cho USD. Từ đó, toàn bộ hệ thống ngân hàng có động lực giữ trạng thái mua ròng đối với USD. Điều này góp phần đẩy tỷ giá USD/VND tăng lên.

Bên cạnh đó, DXY đã tăng giá mạnh tới 6,5% trong 4 tháng (kể từ tháng 7/2023), trước triển vọng kinh tế Mỹ vẫn tiếp tục vững mạnh trong khi phần còn lại của thế giới đang đứng trước nguy cơ tăng trưởng chậm hoặc thậm chí suy thoái. Từ đó, đã tạo ra làn sóng rút tiền từ các thị trường mới nổi và cận biên cũng như rút tiền khỏi các tài sản tài chính rủi ro, gia tăng tỷ trọng mua USD và tập trung vào các quỹ tiền gửi.

Đánh giá về tác động của tỷ giá tới các DN, các chuyên gia của Công ty Chứng khoán Mirae Asset cho rằng, các công ty có nợ vay bằng USD cao sẽ bị ảnh hưởng khi USD tăng giá dẫn đến lỗ chêch lệch tỷ giá hối đoái. Điều này kéo theo sự thay đổi làm sụt giảm lợi nhuận của DN vay USD. Tuy nhiên, tùy vào doanh nghiệp cụ thể nếu phát sinh doanh thu từ USD, hoặc hưởng lợi từ chêch lệch tỷ giá đồng ngoại tệ khác từ đó đối ứng nhằm cân bằng khoản lỗ chêch lệch tỷ giá.

Trong khi đó, những DN có nguồn thu ngoại tệ từ hoạt động xuất khẩu sẽ hưởng lợi từ chêch lệch tỷ giá khi USD/VND tăng. Các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam bao gồm: dệt may, thủy sản, giày dép, điện tử, nông sản, cao su và gỗ. Trong đó, các DN dệt may sẽ chịu tác động 2 chiều từ áp lực tỷ giá, bởi phần lớn nhập khẩu nguyên liệu từ nước ngoài sau đó gia công xuất khẩu. Vì vậy, biến động tỷ giá sẽ ít làm thay đổi kết quả kinh doanh. Các ngành thủy sản, cao su… sẽ hưởng lợi khi phần lớn doanh thu đến từ hoạt động xuất khẩu.

Ngược lại, các DN nhập khẩu nguyên vật liệu bằng USD sẽ gặp khó khăn khi USD tăng giá. Đồng thời giá cả của các mặt hàng nhập khẩu của Việt Nam tăng làm giảm nhu cầu của người tiêu dùng từ đó ảnh hưởng đến lợi nhuận của DN nhập khẩu.

Kẻ khóc, người cười

Những tác động của tỷ giá đã được phản ánh vào kết quả kinh doanh của các DN. Cụ thể, trong báo cáo tài chính quý 3/2023 của Tổng công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines), bên cạnh khoản lỗ ròng hợp nhất hơn 2.200 tỷ đồng, một điểm đáng chú ý là các khoản chi phí đều tăng mạnh. Điển hình là, chi phí tài chính tăng 24%, lên gần 1.900 tỷ đồng. Trong đó, đáng kể nhất là lỗ tỷ giá chiếm tới 1.090 tỷ đồng và lãi tiền vay là 397 tỷ đồng.

Tương tự, Công ty CP Tập đoàn Bamboo Capital cũng ghi nhận khoản lỗ chênh lệch tỷ giá lên tới 96 tỷ đồng trong quý 3/2023, trong khi cùng kỳ năm trước chỉ ở mức chưa tới 17 tỷ đồng. Đây cũng là nguyên nhân góp phần làm giảm lợi nhuận sau thuế của Bamboo Capital xuống mức chỉ 9 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ năm trước đạt gần 40 tỷ đồng. Lũy kế 9 tháng, DN này lãi sau thuế 185 tỷ đồng, giảm 79% so với 9 tháng năm 2022.

“Vua thép” Hòa Phát cũng ghi nhận khoản lỗ 176 tỷ đồng từ chênh lệch tỷ giá trong quý 3/2023. Lũy kế 9 tháng, khoản lỗ tỷ giá đạt xấp xỉ 200 tỷ đồng. Theo báo cáo tài chính quý 3/2023, tổng nợ vay của Hòa Phát tại thời điểm cuối quý 3/2023 ở mức gần 58.000 tỷ đồng. Chi tiết về các khoản vay của Hoà Phát không được công bố nhưng theo thuyết minh báo cáo tài chính soát xét bán niên, công ty vay nợ bằng cả VND và USD với tỷ trọng lần lượt là 78% và 22%. Theo đó, bên cạnh lãi vay thì Hòa Phát đối mặt với áp lực tỷ giá.

Công ty CP Tập đoàn Lộc Trời thậm chí còn lỗ 327 tỷ đồng trong quý 3/2023, trong khi cùng kỳ năm trước có lãi gần 64 tỷ đồng. Giải trình về kết quả kém tích cực này, ông Nguyễn Duy Thuận, Tổng giám đốc Lộc Trời cho biết, quý 3 có sự biến động về chi phí, đặc biệt là chi phí lãi vay và khoản lỗ do tỷ giá hối đoái. Cụ thể, theo thuyết minh báo cáo tài chính, trong quý 3/2023, Lộc Trời ghi nhận 65 tỷ đồng lỗ tỷ giá.

Nhiều DN khác cũng ghi nhận khoản lỗ tỷ giá trong báo cáo tài chính quý 3/2023 như Công ty CP Khoan và Dịch vụ khoan dầu khí (PVD) lỗ 49 tỷ đồng, Tổng công ty Điện lực dầu khí Việt Nam (POW) lỗ 68 tỷ đồng…

Ở chiều ngược lại, một số DN lại hưởng lợi từ những biến động của tỷ giá hối đoái. Điển hình như chi phí tài chính của Công ty CP Cao su Miền Nam (Casumina) đã giảm gần 21 tỷ đồng trong quý 3/2023, tương ứng mức giảm 34% nhờ chênh lệch đánh giá tỷ giá. Cụ thể, trong kỳ Casumina ghi nhận gần 33 tỷ đồng lãi tỷ giá. Công ty CP Sao Ta cũng ghi nhận 7 tỷ đồng từ lãi tỷ giá; Công ty CP Tập đoàn PAN lãi tỷ giá 6 tỷ đồng…

Thời gian qua, NHNN đã thực hiện phát hành tín phiếu 28 ngày nhằm hút bớt lượng tiền VND dư thừa trên thị trường liên ngân hàng về, nhằm mục đích tăng lãi suất ngắn hạn trên thị trường này. Từ đó, chênh lệch lãi suất giữa USD và VND được thu hẹp lại, khiến các ngân hàng không có động lực đầu cơ USD ở trạng thái lớn. Kết quả là, tỷ giá USD/VND được kỳ vọng có thể hạ nhiệt hoặc ổn định phần nào.

Tuy nhiên, theo quan sát của các chuyên gia ACBS, sau hơn 1 tháng áp dụng phương án này, số dư tín phiếu tại ngày 24/10 đang là 233 nghìn tỷ đồng, lãi suất liên ngân hàng đã tăng mạnh, nhưng tỷ giá USD/VND cũng tiếp tục xu hướng tăng. Thực tế là, lãi suất VND trên thị trường liên ngân hàng đã bắt đầu tiệm cận lãi suất huy động tiết kiệm kỳ hạn 1-3 tháng trên thị trường 1 (giao dịch giữa các định chế tài chính với doanh nghiệp và người dân). Do đó, nếu mức lãi suất này tăng thêm nữa, và duy trì một thời gian, sẽ có thể thúc đẩy các ngân hàng quay trở lại tăng lãi suất huy động tiết kiệm. Từ đó tạo ra hiệu ứng domino trên hệ thống.

Tuy nhiên, các chuyên gia ACBS cho rằng, NHNN vẫn còn đủ các công cụ để duy trì tình trạng ổn định của tỷ giá và lãi suất nhờ nguồn cung tương đối dồi dào từ các hoạt động xuất nhập khẩu, FDI, FII và kiều hối. Trong khi đó, áp lực trả nợ nước ngoài không tăng đột biến.