Thanh khoản dồi dào trong kỳ hạn ngắn nên lãi suất huy động vẫn tăng. Ảnh: Hữu Linh.

Ngân hàng "thừa tiền"?

Khoảng 2 tháng trở lại đây, lãi suất liên ngân hàng dù có lúc tăng nhẹ nhưng vẫn ở mức thấp kỷ lục trong nhiều năm qua. Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), trong tuần đầu tháng 9, lãi suất bình quân liên ngân hàng kỳ hạn qua đêm, 1 tuần và 1 tháng lần lượt ở mức 0,55%/năm, 0,6%/năm và 1,94%/năm. Báo cáo tình hình kinh tế 8 tháng đầu năm của Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia cho biết, mặt bằng lãi suất liên ngân hàng đã giảm 0,3-0,5 điểm % ở tất cả các kỳ hạn và duy trì ở mức thấp.

Trong khi đó, thống kê của Công ty Cổ phần Chứng khoán Bảo Việt cho biết, các tuần gần đây, lãi suất tín phiếu kỳ hạn 14 ngày phát hành bởi NHNN luôn giữ ở mức thấp quanh 0,5%/năm, thấp hơn lãi suất liên ngân hàng các kỳ hạn. Do đó, các ngân hàng đã hấp thụ hết lượng tín phiếu này nên 16 tuần qua, việc phát hành tín phiếu của NHNN đã hút ròng được tổng cộng 76.997 tỷ đồng từ thị trường.

Tình hình trên đã cho thấy thanh khoản ngân hàng khá dư thừa. Vì thế, đến gần cuối tháng 8, NHNN đã hút ròng được hơn 128.000 tỷ đồng qua thị trường mở OMO.

Nguyên nhân của vấn đề trên, theo các chuyên gia, do cung tiền VND lớn bởi NHNN tiếp tục duy trì hoạt động mua dự trữ ngoại hối trong những tuần qua nhờ các điều kiện thuận lợi về nguồn cung ngoại tệ từ thị trường lớn và tỷ giá diễn biến ổn định, hiện NHNN đã mua dự trữ ngoại hối lên tới khoảng 10 tỷ USD. Hơn nữa, tỷ lệ huy động có phần tăng mạnh hơn tỷ lệ tăng trưởng tín dụng, khiến sức hấp thụ lượng thanh khoản dư thừa không bắt kịp tốc độ tăng cung tiền VND từ hệ thống.

Lãi suất huy động vẫn cao

Theo NHNN, mặt bằng lãi suất huy động bằng tiền VND đang ở mức 4,5-5,4%/năm đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng; 5,4-6,5%/năm đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 6 tháng đến dưới 12 tháng; kỳ hạn trên 12 tháng ở mức 6,4-7,2%/năm.

Dù vậy, trên đây chỉ là con số trung bình, bởi lãi suất huy động của một số ngân hàng với tiền gửi kỳ hạn dài trên 24 tháng, số tiền gửi lớn có thể lên tới 8%/năm. Không những thế, các ngân hàng còn liên tục tung ra các chương trình khuyến mãi, quà tặng để thu hút khách hàng gửi tiền.

Trong cuộc họp gần đây tại NHNN, lãnh đạo một số ngân hàng thương mại cho biết, diễn biến thị trường tiền tệ vừa qua khiến lãi suất huy động chưa giảm được khi lãi suất thị trường liên ngân hàng thấp, thanh khoản dồi dào. Nguyên nhân chủ yếu là do các tổ chức tín dụng giảm thị phần, trong khi dư thừa thanh khoản là tạm thời, nhưng nhu cầu vốn vay từ hệ thống ngân hàng, kể cả vốn vay trung và dài hạn, đã khiến các tổ chức tín dụng vẫn phải cạnh tranh nguồn vốn huy động. Bên cạnh đó, một số thông tin bất lợi liên quan đến hoạt động ngân hàng gần đây cũng làm ảnh hưởng đến lòng tin của thị trường.

Còn theo chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh, thanh khoản thị trường dồi dào là chuyện bình thường của hệ thống ngân hàng. Mặc dù dồi dào nhưng nguồn tiền huy động được thường là nguồn tiền ngắn hạn, lượng tín phiếu mà NHNN bán ra cũng chỉ có kỳ hạn 14 ngày. Trong khi đó, các ngân hàng thương mại đang phải chạy đua để giảm tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn theo lộ trình đã quy định tại Thông tư 06/2016/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 36/2014/TT-NHNN quy định về các giới hạn, tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.

“Người dân đa phần vẫn gửi tiền vào ngân hàng với kỳ hạn ngắn, số tiền không lớn. Trong khi có thể thấy rõ là lãi suất huy động chỉ cao và tăng lên đối với việc huy động kỳ hạn dài, số tiền lớn nhằm giúp các ngân hàng bổ sung thêm nguồn vốn trung và dài hạn cho hoạt động tín dụng. Vì thế, các ngân hàng thừa tiền nhưng chỉ trong ngắn hạn nên hoạt động huy động vẫn phải triển khai tích cực”, ông Minh nhận định.

Trước vấn đề nêu trên, Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Phước Thanh cho rằng, các ngân hàng trong quá trình phát triển cần đảm bảo các chỉ tiêu an toàn, phát triển lành mạnh và đặc biệt là duy trì yếu tố lòng tin của khách hàng vào hệ thống ngân hàng. Trong hoạt động thị trường liên ngân hàng, yếu tố lòng tin là quan trọng để thị trường vận hành thông suốt. Với vai trò quản lý hoạt động hệ thống, NHNN luôn theo dõi sát thị trường, sẵn sàng hỗ trợ kịp thời thanh khoản, đảm bảo an toàn hệ thống.

Dự báo về khả năng duy trì trạng thái dư thừa thanh khoản, các chuyên gia đều cho rằng hiện tượng này có thể giảm bớt trong thời gian tới, bởi hiện nay đang trong thời điểm cuối năm, DN cần vay vốn nhiều hơn và nhu cầu mua tăng dự trữ ngoại hối của NHNN có thể chững lại. Do đó, trong một vài ngày gần đây, lãi suất liên ngân hàng đã có lúc nhích nhẹ.

Có thể thấy, thị trường tiền tệ duy trì ở mức ổn định là tín hiệu vui cho nền kinh tế nói chung. Với sự hỗ trợ tích cực của nhiều yếu tố, trong đó có việc dồi dào thanh khoản, các chuyên gia đều nhận định lãi suất từ nay đến cuối năm sẽ ổn định hoặc nếu giảm thì rất nhẹ. Hơn nữa, điểm đáng mừng là khả năng tăng lên của lãi suất là không cao, dù có các tác động đến từ các hoạt động kinh tế trong nước và thị trường tiền tệ thế giới.