Xuất khẩu cá ngừ của Công ty cổ phần thủy sản Bình Định vào EU chiếm 60-70% sản lượng. Ảnh: T.H

Xuất khẩu giảm vì thẻ vàng

EU là thị trường nhập khẩu thủy sản lớn thứ 2 của Việt Nam, mỗi năm mang lại từ 350 – 400 triệu USD. Đây cũng là thị trường chiếm từ 17 – 18% trong tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Tuy nhiên, kể từ khi Ủy ban châu ÂU (EC) phạt thẻ vàng IUU đối với thủy sản Việt Nam, sản lượng xuất khẩu sang thị trường này bắt đầu có dấu hiệu chững lại.

Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, sau 2 năm EC cảnh báo thẻ vàng đối với hải sản khai thác của Việt Nam, xuất khẩu hải sản của Việt Nam sang thị trường EU đã bị tác động rõ rệt, giảm 6,5% còn gần 390 triệu USD trong năm 2018 và tiếp tục chững lại trong 8 tháng đầu năm năm 2019 với 251 triệu USD. Từ vị trí thứ 2 trong các thị trường nhập khẩu hải sản Việt Nam, sau thẻ vàng, thị trường EU đã tụt xuống đứng thứ 5 và tỷ trọng của thị trường sụt giảm từ 18% xuống 13%.

Các doanh nghiệp cho rằng, thẻ vàng IUU đã gây ra nhiều tác động xấu, ảnh hưởng trực tiếp đến việc xuất khẩu hải sản sang EU và kéo theo sau là ảnh hưởng đến thị trường Mỹ và các thị trường tiềm năng khác. Cụ thể, xuất khẩu hải sản sang EU sẽ giảm do khách hàng tại EU e ngại việc bị phạt theo quy định IUU nên sẽ giảm hoặc ngừng mua hàng của Việt Nam. Tên quốc gia bị cảnh báo cũng được công khai trên các tạp chí và website chính thức của EU làm xấu đi hình ảnh và ảnh hưởng xấu đến uy tín, thương hiệu của ngành hải sản Việt Nam.

Trong thời gian bị thẻ vàng, toàn bộ container hàng hải sản xuất khẩu sang EU đều bị giữ lại kiểm tra nguồn gốc khai thác gây mất thời gian và phát sinh thêm chi phí kiểm tra nguồn gốc 500 bảng Anh/container, phí lưu cảng. Nhưng rủi ro lớn nhất là tỷ lệ lớn các container hàng bị từ chối trả lại, tổn thất cho cho việc xuất khẩu hải sản sang EU khi bị thẻ vàng trung bình có thể lên đến 10.000 Euro/container.

Bà Cao Thị Kim Lan, Giám đốc Công ty cổ phần thủy sản Bình Định cho biết, Bình Định là một trong những tỉnh có số tàu thuyền khai thác hải sản lớn ở khu vực miền Trung, phần lớn tàu thuyền đều đánh bắt xa bờ, phục vụ xuất khẩu. Trong đó, EU là thị trường xuất khẩu chính, chiếm từ 60-70% kim ngạch xuất khẩu hải sản của Bidifisco nhưng từ khi hải sản Việt Nam bị cảnh báo thẻ vàng IUU, việc xuất khẩu vào EU cực kỳ khó khăn.

Cụ thể, nếu như trước đây hải sản xuất vào EU được thông quan tự động thì nay bị chặn lại từ cảng để kiểm tra nguồn gốc khai thác khiến thời gian thông quan kéo dài lên 10 -15 ngày. Điều này không chỉ phát sinh chi phí lưu cảng, chi phí kiểm tra mà còn ảnh hưởng đến thời gian nhận hàng, kế hoạch kinh doanh của nhà nhập khẩu. Sau 2 năm, tỷ trọng xuất khẩu hải sản vào EU chỉ còn 40% tổng giá trị xuất khẩu, đạt khoảng 30 triệu USD/năm, doanh nghiệp phải tìm kiếm thị trường thay thế và tăng chế biến để giải quyết đầu ra.

Nỗ lực khắc phục

Theo bà Nguyễn Thị Thu Sắc, Phó Chủ tịch VASEP, nhận thức rõ ảnh hưởng của thẻ vàng IUU đối với xuất khẩu hải sản Việt Nam sang thị trường EU và uy tín sản phẩm thủy sản Việt Nam trên thị trường thế giới, xác định sự cần thiêt phải tiến tới phát triển bền vững ngành hải sản, từ ngày 25/9/2017, Ủy ban Hải sản VASEP (VMPC) và các doanh nghiệp chế biến-xuất khẩu hải sản Việt Nam đã luôn nỗ lực khắc phục.

Qua 2 năm kiên định với mục tiêu tháo gỡ thẻ vàng và sự phát triển bền vững của ngành khai thác và chế biến XK hải sản Việt Nam, các doanh nghiệp hải sản Việt Nam đã rất tích cực với các hoạt động của chương trình như: đồng loạt treo biển Cam kết chống khai thác IUU, thực hiện nghiêm túc cam kết chống khai thác IUU, chỉ thu mua nguyên liệu hải sản từ những tàu cá khai thác hợp pháp, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, chỉ nhập khẩu hải sản khai thác có nguồn gốc khai thác hợp pháp, tuân thủ các quy định của Mỹ, EU và Việt Nam chống khai thác IUU, tham gia các chương trình hội thảo, tập huấn, tuyên truyền và truyền thông về chống khai thác IUU.

Ủy ban Hải sản VASEP, Ban Điều hành IUU và các doanh nghiệp rất tích cực trong việc chung tay, phối hợp với các đơn vị liên quan và các địa phương thực hiện các khuyến nghị của EC, thể hiện rõ nhất trong việc tham gia, đề xuất, góp ý sửa đổi, hoàn thiện khung pháp lý như Luật Thủy sản, Nghị định hướng dẫn Luật Thủy sản, các Thông tư có liên quan.

Ngoài ra, Hiệp hội VASEP đã phối hợp, hợp tác chặt chẽ với các bên như Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển, các Bộ ngành liên quan và tổ chức quốc tế trong việc truyền thông, tập huấn về IUU cho doanh nghiệp, ngư dân, đặc biệt duy trì mối quan hệ hợp tác tốt với EC báo cáo và chia sẻ thông tin về sự nỗ lực của Việt Nam trong hoạt động chống khai thác IUU.

Sau 2 năm thực hiện chương trình, VASEP và cộng đồng Doanh nghiệp hải sản Việt Nam cam kết sẽ tiếp tục chung tay đồng hành cùng các cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng ngư dân, kiên định với phương châm ”Nói không với IUU” - quyết tâm vì nghề cá bền vững của Việt Nam và vì mục tiêu giữ vững thị trường XK của các mặt hàng thủy hải sản của Việt Nam.