Theo Thông tư 20 những lô xe có giấy ủy quyền chính hãng mới được NK (ảnh minh họa)

Năm 2011, bị chặn bởi Thông tư 20/2011/TT-BCT của Bộ Công Thương, nhiều lô hàng ô tô NK đã được DN ký hợp đồng nhưng không có giấy ủy quyền phân phối sản phẩm chính hãng, đành ôm cảnh “dở dang”. Trong đó có không ít DN đã lỡ ký hợp đồng, đã chuyển tiền, nhưng chưa kịp nhận hàng.

Để tháo gỡ vướng mắc của DN, ngày 24-8-2011 Bộ Công Thương đã ban hành công văn 7860/BCT-XNK cho phép các lô hàng được làm thủ tục NK không phải thực hiện theo quy định tại Thông tư số 20/2011/TT-BCT với điều kiện đã xếp hàng lên tàu trước ngày 26-6-2011 (ngày Thông tư 20 có hiệu lực) và hàng về đến cảng Việt Nam trước ngày 24-7-2011. Với thời gian cho phép gấp gáp như vậy, công văn này chỉ “mở” được cho rất ít lô hàng đã NK về đến cảng mà chưa kịp làm thủ tục hải quan, còn đối với các DN đã ký hợp đồng, chưa có hàng thì đành tiếp tục “tắc”.

Tiếp tục, ngày 7-9-2012, theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, Bộ Công Thương ban hành công văn 8415/BCT-XNK cho phép các lô hàng xe ô tô chở người loại từ 9 chỗ ngồi trở xuống, chưa qua sử dụng, NK theo các hợp đồng đã ký trước ngày ban hành Thông tư 20 và có chứng từ thanh toán trước ngày 12-5-2011, được làm thủ tục NK theo quy định. Tuy nhiên thời gian cho các DN thực hiện cũng chỉ vỏn vẹn trong vòng 3 tháng ( cụ thể là hàng về đến cảng Việt Nam chậm nhất trước ngày 7-12-2012”.

Với thời gian eo hẹp như thế, nên gỡ vướng này chả gỡ được bao nhiêu cho DN. Thực tế trong vòng 3 tháng, các DN (dù đã ký hợp đồng và thanh toán trả trước cho đối tác nước ngoài) không thể đưa hết hàng về. Chưa kể đến những thay đổi trong quy định đăng kiểm xe ô tô NK cũng làm kéo dài thời gian làm thủ tục cho DN. Theo thông tin kiến nghị từ phía DN thì lượng xe NK về chưa bằng 1/3 số xe đã ký hợp đồng NK và thanh toán, thậm chí có DN chưa thực hiện NK do đối tác không thể cung cấp kịp thời hàng như hợp đồng đã ký kết (về chủng loại, số lượng, model và năm sản xuất của xe).

Vậy là các DN vẫn phải tiếp tục kiến nghị với mong muốn là được gia hạn thời gian NK để hoàn tất việc NK các lô hàng (đã thanh toán trước ngày 12-5-2011 nhưng không về kịp trong thời gian quy định tại công văn 8415).

Liệu có hết vướng?

Tuy nhiên cũng phải ròng rã sau hơn 1 năm tiếp tục kiến nghị, mới đây (ngày 28-5-2014) Bộ Công Thương đã có công văn số 4582/BCT-XNK nhằm giải quyết dứt điểm vướng mắc từ năm 2011 này.

Để tránh cảnh “ba lần không tốn, bốn lần không xong”, lần này điều kiện thực hiện đã được Bộ Công Thương “nới rộng” hơn.

Cụ thể là các lô xe sẽ được NK không cần tuân thủ các điều kiện quy định trong Thông tư 20, chỉ cần đáp ứng các điều kiện: có hợp đồng và chứng từ thanh toán trước ngày 12-5-2011, được ngân hàng thương mại nơi DN thanh toán, chuyển tiền xác nhận; có văn bản xác nhận từ chối hoàn trả tiền thanh toán của khách hàng đối với số hàng người mua đã chuyển nhưng chưa nhận hàng; có xác nhận của Tổng cục Hải quan về tình hình NK các hợp đồng đã thanh toán trước ngày 12-5-2011

Đặc biệt, lần này thời hạn để hoàn thiện NK nốt các xe ô tô đã trả tiền nhưng chưa nhận được hàng là 1 năm (đến ngày 28-5-2015). Bên cạnh đó, do thời gian ký hợp đồng đến nay đã quá lâu, các đời xe và chủng loại đã có nhiều thay đổi nên Bộ Công Thương cho phép các DN được ký phụ lục hợp đồng để điều chỉnh các thông số như năm sản xuất, đời xe, số lượng, đơn giá tương ứng với các loại xe được nêu trong các hợp đồng thanh toán trước ngày 12-5-2011. Tuy nhiên, các DN không được chuyển sang chủng loại, dòng xe khác, trừ trường hợp chủng loại, dòng xe nếu trong hợp đồng không còn được hãng sản xuất. Tổng giá trị của các lô hàng NK không được vượt số tiền đã thanh toán còn lại tính tới thời điểm ban hành văn bản hướng dẫn.

3 năm để gỡ vướng mắc từ một thông tư được đánh giá ban hành khá “vội vã”. Hy vọng với văn bản này, lần này các DN sẽ có đủ thời gian cũng như khả năng để thực hiện nốt các hợp đồng dở dang (đã trót thanh toán tiền). Tuy nhiên dù có thể mang được hàng về, thiệt hại cho DN có thể nói là không nhỏ, bởi sau thời gian 3 năm vất vả kiến nghị tốn kém công sức, thời gian, tiền bạc của DN đã đành mà niềm tin của DN đối với cơ quan quản lý cũng giảm sút không ít.

Được biết, liên quan đến vấn đề này trước đó, ngày 12-12-2013, Văn phòng Chính phủ đã có công văn (số 10521/VPCP-KTTH thông báo ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải yêu cầu Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Công an và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thống nhất các tiêu chí cụ thể để xác định các DN thực sự gặp khó khăn do đã thanh toán tiền hàng trước ngày ban hành Thông tư số 20/2011/TT-BCT của Bộ Công Thương nhưng đến nay chưa nhận được hàng (phải xác định đúng DN, hợp đồng và khoản tiền đã thanh toán; số lượng, chủng loại và trị giá xe đã nhập, chưa nhập theo hợp đồng), kiến nghị rõ phương án giải quyết, bảo đảm tuân thủ nghiêm túc các quy định của pháp luật và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, không để lợi dụng gian lận. Tại văn bản này, Phó Thủ tướng đã yêu cầu Bộ Công Thương rút kinh nghiệm trong việc ban hành các văn bản hướng dẫn triển khai thực hiện, bảo đảm phù hợp các quy định của pháp luật và tạo thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân, DN trong quá trình thực thi.