Diện bao phủ Bảo hiểm xã hội được mở rộng với hơn 16 triệu người tham gia
	Hết năm 2021, số người tham gia Bảo hiểm xã hội đạt khoảng 35,2%
	Nhiều chiêu trò trục lợi bảo hiểm xã hội

Người lao động nhận BHXH một lần tại BHXH huyện Củ Chi. Ảnh: Phạm Thu

Áp lực trẻ hóa độ tuổi

Sau khi nghỉ việc nhận trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp 1 năm, anh Trần Đình Thiên (41 tuổi), một kỹ sư cơ khí ngụ tại quận Bình Thạnh quyết định làm thủ tục nhận BHXH một lần mặc dù đã tham gia BHXH 15 năm để trang trải nhu cầu cuộc sống trước mắt trong khi chưa xin được việc làm mới.

Tương tự, có mặt tại cơ quan BHXH thành phố Thủ Đức, chị Hoàng Lam Giang, công nhân da giày chia sẻ: “Năm nay tôi 37 tuổi, làm công nhân và tham gia BHXH đã hơn 17 năm với thu nhập khoảng 11 triệu đồng/tháng. Năm trước vì dịch Covid-19 nên công ty cho công nhân nghỉ việc. Sau khi thất nghiệp, tôi cũng chạy đôn, chạy đáo tìm việc để làm thêm, kiếm chút tiền tiêu xài nhưng để kiếm một chỗ làm ổn định rất khó. Hiện gia đình tôi 4 người chỉ trông vào đồng lương ít ỏi của chồng và tiền trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp của tôi thì không đủ. Vì thế, tôi quyết định rút sổ BHXH đã tham gia bao nhiêu năm nay để tính kế sinh nhai”.

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, trong giai đoạn 2014 - 2020, cơ quan BHXH đã giải quyết chi trả cho khoảng 4,5 triệu người hưởng BHXH một lần. Bình quân mỗi năm có hơn 600.000 người hưởng BHXH một lần, tương đương số người tham gia mới hằng năm. Đặc biệt, ở một số địa phương có đông lao động, năm 2020, do ảnh hưởng dịch Covid-19, số người đăng ký hưởng BHXH một lần có xu hướng tăng cao. Chẳng hạn tại TPHCM, nếu như năm 2019, BHXH TPHCM giải quyết 96.399 hồ sơ hưởng BHXH một lần thì năm 2020 đã giải quyết cho 111.742 người hưởng, tăng 15.343 người.

Đáng lưu ý, người có số năm đóng BHXH trên 10 năm đăng ký hưởng BHXH một lần ngày càng nhiều và độ tuổi cũng được trẻ hóa. Ông Phan Văn Mến, Giám đốc BHXH TPHCM cho biết, nếu như năm 2015, chỉ có 8.275 hồ sơ của người có thời gian tham gia BHXH trên 10 năm đăng ký hưởng BHXH một lần (chiếm 11% tổng số hồ sơ hưởng BHXH một lần) thì đến năm 2020 tăng lên 24.915 hồ sơ (22,3%). Tuổi đời trung bình của người hưởng BHXH một lần năm 2015 là 39,9 tuổi thì đến năm 2020 chỉ còn là 35,4 tuổi.

Ngoài ra, năm 2020, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, nhiều người lao động bị mất việc, cuộc sống lâm vào cảnh khó khăn. Tuy nhiên, để hưởng BHXH một lần, người lao động phải chờ sau 1 năm nghỉ việc. Lợi dụng tình hình này, nhiều đối tượng bày ra chiêu trò mua bán, cầm cố sổ BHXH núp dưới hình thức ủy quyền nhận thay BHXH một lần. Hành vi này không chỉ khiến người lao động thiệt thòi quyền lợi mà còn khiến tình trạng nhận BHXH một lần tăng nhanh.

Thiệt thòi về quyền lợi

Theo quy định hiện nay, điều kiện để người lao động hưởng trợ cấp BHXH một lần là sau một năm nghỉ việc mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH và không tiếp tục đóng BHXH trong vòng 12 tháng đó. Trong khi, việc thay đổi chính sách về tỉ lệ tính lương hưu và lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu theo từng năm đối với cả nam lẫn nữ khiến người lao động trẻ cảm thấy việc đủ điều kiện về tuổi đời để được hưởng lương hưu khó đạt. Do đó, nhiều trường hợp người lao động có thời gian tham gia BHXH trên 19 năm, thậm chí đã đóng BHXH được 19 năm 11 tháng, nhưng vẫn quyết định nghỉ việc để đủ điều kiện hưởng BHXH một lần.

Tuy nhiên, cũng có nhiều trường hợp thay vì nhanh chóng tìm một công việc mới để vừa có thu nhập, vừa tiếp tục được tham gia BHXH, đảm bảo an sinh lâu dài, họ lại tìm mọi biện pháp để lãnh tiền trợ cấp một lần để nhằm thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng trước mắt, sau khi xài hết tiền mới tiếp tục đi làm. Thậm chí, nhiều người đã đi làm thì lại tự thỏa thuận với đơn vị chưa đóng BHXH vội mà đợi thêm một vài tháng đến khi người lao động lãnh trợ cấp một lần xong mới lập hồ sơ mới.

Thế nhưng rút BHXH một lần người lao động sẽ chịu nhiều thiệt thòi về quyền lợi như không còn trong hệ thống BHXH được nhà nước tổ chức, thực hiện và bảo hộ; đồng thời, người lao động mất cơ hội hưởng lương hưu – nguồn thu nhập ổn định khi về già; số tiền nhận được ít hơn so với số tiền đóng vào quỹ BHXH cũng như mất tiền tử tuất khi qua đời, ảnh hưởng lớn đến hệ thống an sinh xã hội...

Để hạn chế việc nhận BHXH một lần, giúp người lao động không rời lưới an sinh, ông Phan Văn Mến, Giám đốc BHXH TPHCM cho rằng cần chú trọng công tác truyền thông, để các chính sách, quy định liên quan đến BHXH đến gần với người lao động hơn nữa. Từ đó, góp phần giúp người lao động nhận thức và có cái nhìn đúng đắn, toàn diện về các chính sách an sinh xã hội mà Nhà nước muốn hướng tới và đem lại cho người dân thông qua các chính sách, chế độ về BHXH.

Bên cạnh đó, cần điều chỉnh một số chính sách liên quan như nên có quy định tăng dần thời gian hưởng trợ cấp BHXH một lần sau khi nghỉ việc theo lộ trình; bổ sung các chế độ được hưởng để tăng tính hấp dẫn của BHXH tự nguyện. Trong các điều kiện để hưởng BHXH một lần, cần xem xét bỏ quy định về điều kiện không tự phục vụ được đối với người lao động bị mắc các bệnh nguy hiểm đến tính mạng, hoặc bị suy giảm sức khỏe từ 81% trở lên, tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia được hưởng BHXH một lần…