Điện, xăng tăng giá dễ kéo theo hiệu ứng tăng giá dây chuyền. Ảnh: HỮU LINH

Giá điện chính thức thiết lập mặt bằng giá mới từ ngày 16-3 (tăng 7,5%) với mức giá bình quân tương đương 1.622,05 đồng/kWh. Giá xăng từ ngày 11-3 cũng đã tăng thêm 1.600 đồng/lít. Việc giá xăng dầu, giá điện cùng tăng một thời điểm được ông Nguyễn Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) cho là sự trùng hợp ngẫu nhiên. Theo đó, giá xăng dầu được điều hành theo cơ chế thị trường, có sự điều tiết của Nhà nước, thời điểm điều chỉnh giá đã được quy định cụ thể tại Nghị định 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu. Trong khi đó việc điều chỉnh tăng giá điện đã được đề xuất từ trước và qua đánh giá, phê duyệt của thường trực Chính phủ. “Thời điểm điều chỉnh giá xăng dầu và giá điện đã được chọn lựa để tránh tác động xấu lên đời sống kinh tế - xã hội”, ông Tuấn nói.

Trước đó, trong buổi họp báo của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) về giá điện, ông Nguyễn Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công Thương) cho hay, với mức tăng giá điện 7,5% sẽ đảm bảo được hai yếu tố quan trọng: EVN không bị lỗ và đảm bảo khả năng phấn đấu đạt mức tăng trưởng GDP 6,2%, kiểm soát lạm phát khoảng 5% theo đúng kế hoạch. Các bộ, ngành cũng đã đánh giá các tác động đến tăng trưởng GDP, CPI, đời sống của người dân từ việc điều chỉnh tăng giá điện lần này. Cũng theo ông Tuấn, việc điều chỉnh giá điện sẽ được tiến hành theo đúng các quy định hiện hành của Nhà nước theo hướng công khai, minh bạch, đảm bảo mục tiêu giá điện không thể bán dưới giá thành.

Tuy Bộ Công Thương bảo đảm việc tăng giá này không ảnh hưởng đến mục tiêu tăng trưởng GDP và kiểm soát lạm phát, nhưng nhiều chuyên gia kinh tế vẫn tỏ ra lo ngại CPI sẽ chịu tác động kép từ việc tăng giá xăng dầu và giá điện cùng một thời điểm do đây là những yếu tố đầu vào thiết yếu của hầu hết các ngành sản xuất. Vì vậy, hai mặt hàng này tăng giá sẽ làm tốc độ tăng trưởng giảm, mặt bằng giá sẽ tăng kéo theo lạm phát tăng. Dù 4 tháng liên tiếp vừa qua (kể cả trong tháng Tết), CPI đã liên tục giảm nhưng trong tháng tới, CPI dự báo sẽ là một con số dương. Trước mắt, tác động của giá điện có độ trễ trong 1 tháng, do đó những tác động đối với CPI sẽ tập trung chủ yếu vào tháng sau. Bên cạnh đó, việc CPI giảm kéo dài thời gian qua chủ yếu là do giá xăng dầu giảm kỷ lục. Nhưng nay giá xăng đã tăng trở lại nên giá vận tải sẽ không giảm nữa, thậm chí tăng, đồng thời, kéo theo giá các mặt hàng thiết yếu tăng theo, tác động trực tiếp đến CPI khiến CPI tăng trở lại.

Lo tác động tâm lý

Ông Vũ Vinh Phú, Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị Hà Nội cho rằng, việc tăng giá hầu hết các mặt hàng do tâm lý rất dễ xảy ra. “Mức tăng giá điện, xăng lần này đều rất lớn, chắc chắn sẽ không tránh khỏi hiệu ứng tăng giá dây chuyền, tăng giá tâm lý. Trước đây, mỗi đợt giá xăng tăng, lập tức các hàng hóa dịch vụ đều lấy làm căn cứ để tăng giá. Tình trạng này không dễ đối phó”, ông Phú nói.

Theo khảo sát của phóng viên, giá thực phẩm bán tại một số chợ ở Hà Nội như Cầu Giấy, Láng, Trung Kính… đã có xu hướng tăng. Cụ thể, rau xanh có mức tăng khoảng 1.000 đồng/mớ, thịt lợn khoảng 3.000-5.000 đồng/mớ… Một tiểu thương tại chợ Trung Kính cho biết, giá điện và xăng cùng tăng nên chi phí vận chuyển cũng tăng buộc họ phải tăng giá để bù đắp chi phí.

Trong khi người tiêu dùng lo tăng giá thì cộng đồng DN nhất là những ngành sử dụng nhiều điện như xi măng, sắt thép… lo lắng khi giá điện, xăng tăng sẽ làm chi phí sản xuất của DN tăng theo, trong khi đầu ra khó có thể tăng trong thời điểm này. Ông Nghiêm Xuân Đa, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Thép Việt Nam cho hay, mặc dù chưa tính toán được con số cụ thể nhưng việc tăng giá điện tác động đến DN ngành thép tương đối lớn. “Trong khi giá đầu vào tăng nhưng giá sản phẩm thì không thể tăng bởi còn phụ thuộc vào thị trường. Vậy nên lợi nhuận của DN có thể giảm chứ không dám tăng giá”, ông Đa chia sẻ.

Cùng chung quan điểm trên, ông Văn Đức Mười, Tổng giám đốc Công ty TNHH Kỹ nghệ Súc sản - Vissan cho biết, với việc giá điện tăng 7,5%, mỗi tháng Vissan sẽ phải trả thêm 70-80 triệu đồng tiền điện. Dù trước mắt, các nhà cung cấp nguyên liệu cho Vissan sẽ chưa tăng giá ngay nhưng chắc chắn sau 1 tháng thì các nhà cung cấp sẽ xem xét đến việc tăng giá. Điều lo ngại hơn là, giá nguyên liệu đầu vào có tăng nhưng đầu ra của DN thì không thể tăng được. Bởi trong bối cảnh sức mua yếu, việc tăng giá sẽ gây bất lợi cho cả DN và người tiêu dùng. “Tăng giá điện làm cho mọi người gồng sức chịu đựng”, ông Mười than thở.

Như vậy, với thực tế, DN sản xuất chưa thể tăng giá nhưng hàng hóa sẽ có mặt bằng giá mới do tác động tâm lý dây chuyền. Bởi vậy, cơ quan chức năng cần kiểm tra giám sát để tránh hiện tượng “té nước theo mưa”. Đặc biệt khi giá xăng lên, cước vận tải sẽ là đối tượng ảnh hưởng đầu tiên, do đó cần có chế tài kiểm soát, theo dõi các cá nhân, tổ chức đẩy giá thị trường tăng cao.