Cục Hải quan Hải Phòng chủ trì bắt giữ vụ nhập lậu ngà voi tại cảng Hải Phòng ngày 20/3/2023. Ảnh: T.Bình

Mục tiêu thực hiện thống nhất

Theo đại diện Vụ Pháp chế, thực tế, mỗi khi có các vụ việc vi phạm trong lĩnh vực hải quan, việc xác định hướng xử lý vi phạm hành chính hay xử lý hình sự không phải dễ dàng. Đây là vấn đề nổi cộm được lãnh đạo Tổng cục cho đến CBCC thừa hành rất quan tâm. Đó cũng là vấn đề mà các đoàn thanh tra, kiểm tra ngoài Ngành có những kiến nghị, yêu cầu cơ quan Hải quan quyết liệt đưa ra giải pháp khắc phục.

Nhằm đảm bảo công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan được thực hiện đúng với tình tiết thực tế của vụ việc và phù hợp với quy định, sắp tới, Tổng cục Hải quan sẽ tổ chức hội nghị toàn ngành, thống nhất cách thức phối hợp trong việc trao đổi, tham gia ý kiến chuyên môn; quan điểm và cách thức xác định dấu hiệu vi phạm hình sự hay hành chính trong lĩnh vực hải quan.

Trước khi tổ chức hội nghị, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan giao Vụ Pháp chế nghiên cứu ban hành cẩm nang hướng dẫn, liệt kê các dấu hiệu có nguy cơ bỏ lọt giữa hành chính và hình sự, đưa ra dẫn chứng, vụ việc cụ thể để các đơn vị thực hiện thống nhất trong toàn Ngành. Đây là một trong những nội dung nằm trong chương trình công tác trọng tâm của Tổng cục Hải quan năm 2023.

Thực hiện chỉ đạo, Vụ Pháp chế đã hoàn thành xây dựng cẩm nang dưới dạng một thư mục, với tiêu đề “Rút kinh nghiệm xử lý các vụ việc vi phạm hành chính có dấu hiệu tội phạm hình sự trong lĩnh vực hải quan” đặt trong phần Sổ tay nghiệp vụ trên Hệ thống quản lý văn bản và điều hành tập trung (Edoc) của Ngành. Theo đó, thư mục có 7 phần tương ứng với các vụ việc vi phạm trong các mảng nghiệp vụ cụ thể như: các vụ vi phạm về thuế, các vụ vi phạm về kiểm soát hải quan, các vụ vi phạm về chính sách quản lý mặt hàng…

Trao đổi với Tạp chí Hải quan, ông Trần Việt Hưng, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế cho biết, cẩm nang nhằm hỗ trợ cho tất cả CBCC hải quan, đặc biệt là các công chức trực tiếp làm công tác xử lý vi phạm hành chính, chống buôn lậu tham khảo các kinh nghiệm; nhận thức được những phức tạp, bất cập trong vấn đề xử lý hành chính những vụ việc có dấu hiệu tội phạm; nhận thức được và thực sự chú trọng đến việc xác định hướng xử lý đối với vụ việc vi phạm cụ thể.

Ngoài ra, cẩm nang này đảm bảo cho việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan đúng với tình tiết thực tế của vụ việc và phù hợp với quy định của pháp luật; đảm bảo nguyên tắc xử lý “đúng người, đúng tội”, không hình sự hóa các quan hệ kinh tế cũng như không hành chính hóa các vụ việc có dấu hiệu hình sự. Các đơn vị có thể nghiên cứu, chủ động tham khảo để vận dụng phù hợp với địa bàn, loại hình, tình huống phát sinh ở đơn vị mình, ông Trần Việt Hưng cho biết thêm.

Khuyến khích tham khảo và vận dụng

Ông Trần Việt Hưng nhấn mạnh, thư mục này tập hợp những vụ việc vi phạm có dấu hiệu tội phạm đã được cơ quan Hải quan ra quyết định xử lý vi phạm hành chính hoặc một số vụ việc đã có quyết định khởi tố vụ án hình sự. Sau mỗi vụ việc, Vụ Pháp chế đã đánh giá và rút ra bài học kinh nghiệm. Đặt trong tổng thể cả Ngành với nhiều loại hình, địa bàn XNK, các đơn vị sẽ tự nhận thấy cách thức điều tra, xác minh, thu thập tài liệu, chứng từ, đánh giá mức độ tin cậy của các chứng từ, tài liệu của mình đã đúng hướng, đảm bảo triệt để hay chưa.

Bên cạnh đó, qua các vụ việc có ý kiến của cơ quan tiến hành tố tụng, có thể đánh giá được cách thức phối hợp, sự tham gia của cơ quan tiến hành tố tụng khi xác định và đưa ra hướng xử lý vụ việc là ở mức độ nào; có thực sự cần thiết và giải quyết triệt để được vấn đề hay không. Qua đó, tự bản thân công chức Hải quan, những người được pháp luật trao thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính hay khởi tố hình sự thật sự chủ động hơn nữa khi quyết định xử lý, đảm bảo nguyên tắc xử lý hành chính kịp thời, nghiêm minh, đúng quy định.

Ngoài những vụ việc do các đơn vị cung cấp, Vụ Pháp chế còn chủ động thu thập, đánh giá trên cơ sở các hồ sơ vụ việc Vụ trực tiếp tham gia hướng dẫn, phối hợp với các đơn vị trong Ngành liên quan đến công tác xử lý vi phạm hành chính, từ đó đưa ra những đánh giá, bài học kinh nghiệm dưới góc nhìn tổng thể của đơn vị được giao tham mưu, hướng dẫn, kiểm tra về công tác xử lý vi phạm hành chính trong toàn Ngành.

Do đó, các vụ việc điển hình được lựa chọn đưa vào thư mục phải đặc thù cho địa bàn, lĩnh vực hoạt động, loại hình XNK. Đặc biệt, vụ việc điển hình được lựa chọn và đưa vào cẩm nang theo hướng vụ việc có quy trình xử lý rõ ràng, hồ sơ thiết lập chặt chẽ, thể hiện được quan điểm của cơ quan Hải quan, có quan điểm, ý kiến của cơ quan tiến hành tố tụng về đánh giá dấu hiệu tội phạm.

Với kỳ vọng phát huy được hiệu quả trong thực tiễn công tác xử lý vi phạm hành chính của toàn Ngành, Tổng cục Hải quan khuyến khích các đơn vị nghiên cứu, chủ động tham khảo để vận dụng vào thực tế, đảm bảo phù hợp với địa bàn, loại hình, tình huống phát sinh ở đơn vị mình.