Tại Việt Nam, cây thạch đen được trồng chủ yếu ở Cao Bằng, Lạng Sơn và rải rác ở các tỉnh Lâm Đồng, Lào Cai cũng như một số tỉnh miền núi phía Bắc khác. Ảnh: Internet

Thu triệu USD, nhiều dư địa

Theo thông tin mới nhất từ Bộ NN&PTNT, 8 tháng đầu năm 2021, XK thạch đen đạt gần 1,4 triệu USD. Dù con số thu về còn hạn chế so với nhiều mặt hàng nông sản khác, song điều quan trọng là mặt hàng này còn rất nhiều dư địa để phát triển.

Thị trường XK chính của thạch đen Việt Nam là Trung Quốc. Ngoài Trung Quốc, hiện thạch đen Việt Nam còn được XK sang nhiều nước khác như Thái Lan, Indonesia, Đài Loan, Hàn Quốc… Đến nay, cả nước đã có 257 mã số vùng trồng thạch đen với tổng diện tích hơn 1.000 ha, 8 cơ sở đóng gói được phê duyệt XK. Trong đó, riêng Lạng Sơn có 121 mã số vùng trồng và 4 cơ sở đóng gói.

Ở góc độ doanh nghiệp XK, ông Nguyễn Văn Kính, Giám đốc Công ty TNHH MTV Thương mại nông sản Hải Bình (xã Đề Thám, huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn) cho biết, từ khi Nghị định thư XK chính ngạch thạch đen giữa Việt Nam và Trung Quốc được ký kết (tháng 12/2020-PV), việc XK mặt hàng này trở nên thuận lợi hơn. Hầu hết các hộ trồng thạch đen đã thực hiện đúng theo cam kết của Nghị định thư, đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Ông Điêu Vệ Hồng, Phó Giám đốc Sở Thương mại tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) thông tin, người dân Trung Quốc đã sử dụng thạch đen như một món ăn thanh nhiệt, giải độc từ hàng nghìn năm nay.

Tuy có nhiều lợi ích nhưng thạch đen ở Trung Quốc hiện đang bị thiếu hụt nguồn cung. Sản lượng chế biến không đáp ứng đủ nhu cầu thị trường. “Trong bối cảnh hiện tại, tin tưởng thời gian tới tỉnh Quảng Tây và Lạng Sơn có nhiều tiềm năng hợp tác phát triển mặt hàng thạch đen”, ông Điêu Vệ Hồng nói.

Tập trung sản xuất đồng bộ, chuyên nghiệp

Bên cạnh các yếu tố thuận lợi, theo ông Nguyễn Văn Kính, thời gian qua vẫn còn một bộ phận không nhỏ người dân vẫn chưa thay đổi nhận thức, canh tác theo tập quán cũ trước đây dẫn tới năng suất, chất lượng sản phẩm không được đảm bảo.

Mặt khác, thị trường tiêu thụ thạch đen có nhiều biến động, nhiều đơn vị kinh doanh đã tự ý đẩy “giá ảo” sản phẩm thạch đen lên cao. Điều này khiến nông đân hình thành tâm lý găm hàng, gây khó khăn cho đơn vị có nhu cầu thu mua thực sự.

Ông Vũ Đức Thiện, Chủ tịch UBND huyện Tràng Định (Lạng Sơn), nơi trồng thạch đen nhiều nhất Lạng Sơn cho biết: Do đặc thù về điều kiện tự nhiên, đất đai bị chia cắt, diện tích trồng thạch đen không tập trung. Hệ thống cơ sở hạ tầng, thủy lợi, giao thông nội đồng, cơ sở ươm giống, chế biến… còn thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất quy mô lớn.

Do đó, UBND huyện Tràng Định đề nghị các cơ quan quản lý có quy định về mức tối thiểu để được cấp mã số vùng trồng cho phù hợp với các tỉnh miền núi nói chung và cho Tràng Định nói riêng; đồng thời giới thiệu, kết nối với các doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà máy chế biến sâu trên địa bàn huyện.

Ngoài ra, huyện Tràng Định cũng đề nghị Bộ NN&PTNT và các cơ quan liên quan của Việt Nam sớm đề nghị phía Trung Quốc phê duyệt các cơ sở đóng gói đã hoàn thiện hồ sơ để các doanh nghiệp có thể XK vào thị trường Trung Quốc một cách thuận lợi.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến đánh giá, để nâng cao chất lượng, trị giá XK và phát triển hết tiềm năng cây thạch đen, ngành nông nghiệp và các địa phương cần phối hợp, tập trung tổ chức sản xuất theo hướng đồng bộ, chuyên nghiệp và hiệu quả.

Các vùng nguyên liệu tập trung đẩy mạnh công nghệ trong sản xuất, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, khuyến khích hình thành các chuỗi liên kết sản xuất nhằm tăng giá trị và quản lý tốt chất lượng sản phẩm; tăng cường rà soát, kiểm tra các mã số vùng trồng được cấp.

“Các tỉnh trồng nhiều thạch đen như Lạng Sơn, Cao Bằng cần thường xuyên tập huấn, tuyên truyền để người dân, doanh nghiệp hiểu và thực hiện nghiêm túc các yêu cầu kỹ thuật cũng như quy định trong sản xuất thạch đen”, lãnh đạo Bộ NN&PTNT nói.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cũng đề cập tới góc độ đẩy mạnh nghiên cứu, áp dụng các công nghệ chế biến, bảo quản thạch đen để đa dạng hóa các sản phẩm đầu ra, kéo dài thời gian bảo quản nhưng vẫn đảm bảo chất lượng; hoàn thiện hồ sơ kỹ thuật, nhằm đàm phán mở cửa nhiều thị trường XK cho thạch đen…