Xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, bên cạnh tầng lương hưu dựa trên đóng góp, còn có thêm tầng trợ cấp hưu trí xã hội để đảm bảo các đối tượng không có điều kiện tham gia BHXH được nhận trợ cấp tuổi già từ NSNN. Ảnh minh họa: Xuân Thảo

Xây dựng hệ thống BHXH đa tầng

Chính sách BHTN là một trong các chính sách quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội, là một công cụ quản trị thị trường lao động hữu hiệu, với mục tiêu hỗ trợ người lao động bảo vệ vị trí việc làm, duy trì việc làm, phòng tránh thất nghiệp. Nếu gặp rủi ro về việc làm, chính sách BHTN có các biện pháp nhằm thay thế, bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi thất nghiệp, quan trọng hơn nữa là có các biện pháp để hỗ trợ người lao động tham gia học nghề để nâng cao trình độ kỹ năng nghề hoặc chuyển đổi nghề nghiệp; tư vấn, giới thiệu việc làm để người thất nghiệp nhanh chóng tìm được việc làm mới, đồng thời, người thất nghiệp còn được hưởng chế độ bảo hiểm y tế (BHYT), góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội.

Phát biểu tại hội thảo “Thông tin chính sách về lao động, việc làm và an sinh xã hội”, đánh giá về tình hình lao động, việc làm và thực hiện chính sách BHTN, bà Nguyễn Thị Quyên, Phó Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội) cho biết, hiện cả nước có hơn 14,33 triệu lao động tham gia BHTN. Trong thời gian qua, chính sách BHTN đã phát huy vai trò quan trọng là cơ chế chống sốc tự động, hỗ trợ một phần thu nhập cho người thất nghiệp. Tuy nhiên, trong thời gian qua, ngay cả chính sách BHTN còn nặng về giải quyết trợ cấp thất nghiệp, đối tượng chưa bao phủ hết nhóm lao động có quan hệ lao động. Quy định chế độ hỗ trợ, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng khá chặt chẽ, cơ chế quản lý tài chính tổ chức bộ máy còn nhiều bất cập... Để khắc phục những hạn chế này, tới đây, chính sách sẽ tăng cường việc dự báo tình trạng thất nghiệp và hỗ trợ người lao động. Theo đó, dự báo cụ thể các ngành nghề có thể sa thải lao động, các ngành nghề thiếu lao động... để Chính phủ chủ động có chính sách điều hành. Đặc biệt, Việt Nam đang bước vào quá trình già hóa dân số, nên tới đây, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội sẽ đưa thêm nội dung việc làm cho người cao tuổi vào luật để quản lý, hỗ trợ. Đặc biệt, khi sửa Luật Việc làm sẽ quy định cụ thể, trực tiếp điều chỉnh nhóm đối tượng lao động phi chính thức như: lái xe công nghệ, lao động làng nghề, lao động tự do khác..

Thông tin về những nội dung quan trọng của Đề án xây dựng Luật BHXH sửa đổi, ông Trần Hải Nam, Phó Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) cho biết, đây là lần đầu chúng ta có khái niệm và định hướng cho hệ thống chính sách BHXH ở Việt Nam là hướng tới BHXH toàn dân, hướng tới mục tiêu là mọi người dân được tham gia và được thụ hưởng, được bảo vệ sức khỏe thông qua chính sách về BHYT. Đồng thời xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, bên cạnh tầng lương hưu dựa trên đóng góp, còn có thêm tầng trợ cấp hưu trí xã hội để đảm bảo các đối tượng không có điều kiện tham gia BHXH được nhận trợ cấp tuổi già từ NSNN.

Cũng theo ông Trần Hải Nam, thời gian qua có nhiều vụ trục lợi BHTN, nhiều lao động dù có việc làm nhưng vẫn không đi làm chờ hưởng BHTN, nợ 12 tháng để hưởng BHXH một lần. Thậm chí, có lao động đi làm vẫn yêu cầu công ty không ký hợp đồng để đợi hưởng xong trợ cấp thất nghiệp, nếu ký thì lao động sẽ nghỉ việc. "Mỗi một chính sách lúc áp dụng lại đón nhận những hành vi khác nhau của người lao động. Vấn đề là làm thế nào khi sửa luật hạn chế những hành vi không tích cực này", ông Trần Hải Nam nhấn mạnh.

Tiến tới hoàn thiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp

Ông Đào Duy Hiện, Phó trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam cho biết, chính sách BHTN đã và đang trở thành điểm tựa cho người lao động và doanh nghiệp. Nhờ có chính sách này đã góp phần chia sẻ khó khăn cho người lao động và giảm gánh nặng cho doanh nghiệp khi gặp khó khăn. Đặc biệt, từ khi có Luật Việc làm đã tạo thuận lợi cho việc giải quyết hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp theo đúng quy định của pháp luật, cũng như đảm bảo quyền lợi của người lao động khi tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Tuy nhiên, theo ông Đào Duy Hiện, hiện nay vẫn còn nhiều đối tượng chưa quan tâm đến ý nghĩa cốt lõi của chính sách BHTN mà mới dừng lại vấn đề được hưởng trợ cấp thất nghiệp. Vì vậy, ông Hiện cho rằng Việt Nam cần sớm hoàn thiện các chính sách đồng bộ, hiện đại, thống nhất, có sự quản lý, kiểm soát, điều tiết của Nhà nước; hoàn thiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp hướng tới là công cụ quản trị thị trường lao động; phát triển kỹ năng nghề, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và thúc đẩy tạo việc làm theo hướng bền vững.

Để hoàn thiện chính sách BHTN, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết cần tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật về BHTN và các văn bản có liên quan. Theo đó, cần tổ chức rà soát, phát hiện, sửa đổi và bổ sung kịp thời các văn bản hướng dẫn thực hiện chính sách BHTN; hoàn thiện các văn bản xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHTN. Sửa đổi, bổ sung Luật Việc làm, trong đó mở rộng đối tượng tham gia BHTN, các chế độ BHTN, cải tiến quy trình tổ chức thực hiện BHTN; xây dựng Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về ban hành danh mục sự nghiệp công sử dụng quỹ BHTN là cơ sở để xây dựng đơn giá, giá dịch vụ sự nghiệp công sử dụng BHTN, các địa phương sẽ thuận lợi hơn trong việc xây dựng kinh phí, bố trí nhân sự nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ BHTN.