Bởi đây là những cán bộ nắm địa bàn hẹp, là người trực tiếp đưa các chính sách pháp luật vào cuộc sống, giải quyết các nhu cầu của đời sống nhân dân, thường xuyên tiếp xúc với dân, là cầu nối giữa nhân dân và hệ thống chính quyền, họ hiểu dân hơn bất cứ cán bộ nào trong hệ thống chính quyền. Tuy vậy, hiệu quả công tác của lực lượng cán bộ này hiện còn những vấn đề đáng suy ngẫm.

Câu chuyện giành lại vỉa hè ở hai đô thị lớn là TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội những ngày qua cho chúng ta thấy phần nào về vai trò của cán bộ cơ sở. Việc quản lý vỉa hè có vai trò chính ở chính quyền cơ sở (cấp xã, phường), nhiều phường có lượng cán bộ trực tiếp xử lý các vấn đề liên quan đến vỉa hè như an ninh trật tự, kinh doanh, xây dựng, đất đai... đến vài chục người nhưng vẫn để vỉa hè khắp nơi bị xâm chiếm tràn lan. Để rồi khi sự xâm chiếm lâu ngày, phức tạp đến mức khi chính quyền cấp trên ra tay lập lại trật tự vỉa hè được gọi là “cuộc chiến”.

Không chỉ câu chuyện vỉa hè, nhiều vấn đề khác cũng có tính chất tương tự, ở một số xã, phường có không ít cơ sở sản xuất thực phẩm bẩn, sản xuất gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng nhưng hầu như không thấy tiếng nói của cán bộ và chính quyền cơ sở chỉ đến khi vụ việc bị phát hiện bởi báo chí, cơ quan thanh tra- kiểm tra cấp trên thì vụ việc mới được biết đến, thậm chí những cán bộ phụ trách ở địa phương không hề hay biết.

Có thể thông cảm với cán bộ cấp cơ sở thường yếu hơn về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sâu nhưng đó không phải nguyên nhân chủ yếu. Như chính Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Đức Chung đã thẳng thắn chỉ ra tại một hội nghị gần đây: hơn 80% quán bia vỉa hè có Công an “chống lưng”, phía sau các bãi giữ xe trái phép đều có “người nhà lãnh đạo quận, huyện”... Như vậy có chuyện cán bộ cơ sở đã bao che cho những hành vi vi phạm để thu lợi bất chính, hoặc họ đã không dám lên tiếng khi những vi phạm có liên quan đến người nhà cán bộ cấp trên.

Nhìn thẳng thực tế, vai trò của cán bộ cấp cơ sở rất quan trọng trong đảm bảo đời sống nhân dân, giữ gìn an ninh trật tự, cũng như các hoạt động về phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội nhưng vai trò này đang bị nhiều yếu tố tác động làm suy yếu. Do đó, để cán bộ cấp cơ sở phát huy hết vai trò, trách nhiệm của mình cần hoàn thiện các quy định pháp luật để tăng cường năng lực trong quản lý, nhất là quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền cơ sở. Cùng với đó, cần xử lý nghiêm các cán bộ khi buông lỏng quản lý, bao che cho sai phạm. Đặc biệt, ở cấp cơ sở, cần có cơ chế rõ ràng để nhân dân giám sát cán bộ, có sự giám sát chặt chẽ của nhân dân mọi sự “chống lưng”, bao che sẽ được hạn chế một cách tối đa.