Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh.

6 tháng đầu năm 2015, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) chỉ tăng 0,55% so với cuối năm 2014. Mức tăng CPI thấp như vậy có đáng lo ngại không, thưa Bộ trưởng?

Mức tăng CPI 6 tháng qua là mức tăng thấp nhất trong 10 năm qua theo tính toán của Tổng cục Thống kê. Nếu như CPI xuống quá thấp kèm theo sự giảm sút của tăng trưởng GDP thì điều đó đáng lo ngại vì đó là dấu hiệu của giảm phát.

Tuy nhiên, ở Việt Nam, chỉ số CPI không chỉ giảm mạnh trong năm nay mà cả năm 2014. Nguyên nhân trực tiếp của sự suy giảm này trước hết là do giá dầu giảm trong quý IV năm ngoái và quý I năm nay. Hiện nay, giá dầu đã khôi phục trở lại (khoảng 60USD/thùng) nhưng vẫn rất thấp so với trước đây (100 USD/thùng). Đây là nguyên nhân chủ yếu và không chỉ tác động làm giảm giá dầu mà tác động khiến giá nguyên liệu đầu vào các ngành sản xuất cũng giảm theo, từ đó khiến CPI giảm.

Thứ hai là nguồn cung lương thực, thực phẩm – chiếm tỷ lệ lớn trong rổ hàng hóa khi tính CPI - liên tục ổn định trong suốt 6 tháng. Thực tế có tăng nhưng không đáng kể. Bên cạnh đó, việc tăng giá điện 7,5% và tăng giá xăng dầu cũng có ảnh hưởng nhưng những tác động cơ học này không góp phần nhiều làm CPI tăng lên.

CPI tăng thấp nhưng điều này không đáng lo ngại vì sản xuất vẫn tăng. Theo Tổng cục Thống kê, quý I GDP tăng 6,08%. 6 tháng đầu năm tăng trưởng GDP cũng đạt mức 6,28%, đây là mức tăng cao nhất trong nhiệm kỳ này (tính từ 2011 lại đây), thậm chí là trong 10 năm trở lại đây.

Điều đó để thấy rằng, tuy CPI thấp nhưng tăng trưởng vẫn ổn định, quý sau cao hơn quý trước một cách bền vững. Như vậy không có vấn đề gì đáng lo ngại.

Xin Bộ trưởng cho biết cụ thể hơn về những khu vực đóng góp nhiều nhất vào tăng trưởng GDP 6 tháng qua?

Khi phân tích chi tiết, chúng tôi nhận thấy có hai khu vực tăng mạnh và đóng góp chủ yếu vào mức tăng chung là công nghiệp chế biến chế tạo và công nghiệp khai thác khoáng sản.

Về công nghiệp chế biến chế tạo, có thể nói đây là khu vực có mức tăng trưởng cao liên tục trong 3 năm qua và đã đóng góp 9% vào mức tăng chung so với cùng kỳ.

Khu vực công nghiệp khai thác khoáng sản cũng có đóng góp lớn mà trực tiếp là dầu khí và than. 6 tháng đầu năm, khai thác dầu đạt sản lượng 8,3 triệu tấn – mức tăng cao so với 7,4 triệu tấn của cùng kỳ năm trước.

Quang cảnh cuộc họp của Tổ liên ngành liên Bộ về điều hành kinh tế vĩ mô.

Diễn biến giá dầu thế giới giảm có ảnh hưởng nhiều đến thu ngân sách không thưa Bộ trưởng?

Trong cuộc họp của Tổ liên ngành cuối năm 2014, chúng tôi đã đưa ra dự báo khá rõ về vấn đề này.

Nhìn chung, nước ta vừa XK vừa NK dầu mỏ nhưng kim ngạch NK lại nhiều hơn XK. Khi ta XK dầu mỏ sản xuất được vào thời điểm giá thế giới đang giảm thì thu ngân sách sẽ giảm mạnh. Dự toán đề ra năm 2014 được xây dựng trên mức giá 100 USD/thùng, trong khi giá dầu thế giới cuối năm 2014 chỉ còn 40-50 USD/thùng. Sang năm 2015, việc giá dầu giảm vẫn gây tác động vì dự toán thu 2015 được xây dựng từ năm ngoái, do đó mức thu ngân sách từ dầu vẫn bị hụt.

Tuy nhiên, ở khía cạnh khác, nước ta lại là nước NK nên khi giá giảm, lợi ích thu lại cũng nhiều. Giá dầu thế giới giảm dẫn đến giá trong nước giảm, từ đó làm giảm giá đầu vào của các ngành sản xuất, dịch vụ. Qua đó thúc đẩy sản xuất, góp phần làm tăng GDP, tạo ra giá trị gia tăng lớn hơn và giúp thu ngân sách cao hơn.

Thực tế hiện nay, sau 6 tháng điều hành, ngân sách có hụt ở khu vực XK dầu mỏ nhưng các khu vực khác lại đạt và vượt mức đề ra.

Thưa Bộ trưởng, sau khi thảo luận, Tổ liên ngành đánh giá đâu là những thách thức lớn nhất của nền kinh tế trong 6 tháng cuối năm?

Năm 2015 là năm hết sức quan trọng. Đây là năm kết thúc Kế hoạch 5 năm 2011-2015 và cũng là kết thúc nhiệm kỳ của Đảng, Quốc hội, Chính phủ để bước sang một giai đoạn mới. Chính vì vậy, trong hơn hai tiếng thảo luận hôm nay, chúng tôi phân tích đánh giá rất chi tiết những vấn đề đặt ra. Theo đó có 3 thách thức lớn cần đối mặt.

Thứ nhất, lĩnh vực nông nghiệp vẫn đang giảm mạnh. Năm 2014, nông nghiệp đóng góp 3,44% vào tăng trưởng GDP nhưng 6 tháng qua chỉ còn 2,17%.

Nguyên nhân của sự sụt giảm này là do hạn hán kéo dài khiến miền Trung không gieo cấy, sản lượng giảm; thủy sản như tôm, cá da trơn cũng dịch bệnh ảnh hưởng tới sản xuất và không xuất khẩu được.

Có thể nói, nông nghiệp là trụ đỡ, nền tảng kinh tế của Việt Nam, là khu vực thu hút nhiều lao động, ảnh hưởng an sinh xã hội mà suy giảm mạnh là vấn đề đáng lo ngại mà chúng ta cần bàn bạc, chung tay giải quyết.

Vấn đề thứ 2 đặt ra là xuất khẩu, nhập khẩu. 3 năm liên tục Việt Nam xuất siêu nên cán cân thanh toán ngoại tệ thặng dư, dự trữ ngoại tệ cũng tăng lên. Tuy nhiên, 6 tháng đầu năm nay, chúng ta bắt đầu nhập siêu. Nhập siêu đang chiếm 4,7% so với kim ngạch XNK trong khi chỉ tiêu Quốc hội phê duyệt năm 2015 chỉ là 5%. Đây là thách thức lớn.

Vấn đề đặt ra là phải thúc đẩy XK, đặc biệt là các sản phẩm nông nghiệp để giảm tỷ trọng nhập siêu. Bên cạnh đó, ta phải dùng hàng rào kỹ thuật để kiểm soát chặt NK, nhất là các mặt hàng không thiết yếu cho đời sống, xa xỉ, không cần thiết, NK quá mức, cần khống chế.

Thứ ba là cần quyết liệt đấu tranh với buôn lậu hàng giả, hàng nhái để thúc đẩy sản xuất trong nước. Hiện nay, khu vực công nghiệp chế biến, chế tạo đang đóng góp vào tăng trưởng lớn. Ta cần tận dụng điều này, có những chính sách hỗ trợ trực tiếp các doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp tư nhân, dân doanh của Việt Nam phát triển mạnh, có thương hiệu, tự chủ được nền kinh tế tốt hơn, đóng góp vào tăng trưởng nhiều hơn. Đây là vấn đề chúng tôi cũng đang trăn trở.

Để làm được, các ngành các cấp cần thực hiện tốt Nghị quyết số 19/NQ-CP về tạo môi trường cạnh tranh, đồng thời làm tốt các chính sách tháo gỡ như cải thiện điều kiện visa cho nhà đầu tư, điều kiện lao động, chính sách ngăn chặn buôn lậu gian lận thương mại. Đây là những điều ta phải làm ngay để đảm bảo cho tăng trưởng bền vững hơn trong tương lai.