Ngân hàng đang sở hữu chéo trái phiếu của nhau?
	Doanh nghiệp bất động sản huy động trái phiếu lãi suất cao: Chưa bất thường
	Thị trường chứng khoán chưa đủ hấp dẫn để thu hút dòng tiền mạnh
	Trái phiếu doanh nghiệp bắt đầu sôi động

Bất động sản là lĩnh vực có số DN tham gia chào bán trái phiếu DN đông đảo nhất từ đầu năm đến nay Ảnh: H.A

Quy mô tăng mạnh

Nghị định 163/2018/NĐ-CP quy định về phát hành trái phiếu DN thay thế Nghị định 90/2011/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 1/2/2019) đã tạo hành lang pháp lý thông thoáng hơn cho thị trường trái phiếu DN. Nghị định 163 đã nới điều kiện phát hành trái phiếu DN bằng cách bỏ điều kiện tổ chức phát hành phải có lãi trong năm liền kề trước năm phát hành và cho phép phát hành nhiều đợt theo tiến độ dự án đầu tư. Nghị định 163 cũng thay đổi quy định về trái phiếu DN phát hành riêng lẻ. Cụ thể, Nghị định 90 quy định trái phiếu DN phát hành riêng lẻ là phát hành cho dưới 100 nhà đầu tư nhưng Nghị định 163 bổ sung thêm điều kiện nhà đầu tư không phải là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Như vậy, đối tượng này sẽ được xếp vào phát hành ra công chúng và thực hiện theo Luật Chứng khoán. Bên cạnh đó, các nội dung về hồ sơ chào bán và công bố thông tin cũng được hoàn thiện theo hướng minh bạch, rõ ràng hơn.

Cùng với Nghị định 163, các chính sách từ NHNN như giảm tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn, giới hạn cho vay với một khách hàng không quá 15% vốn tự có, điều chỉnh hệ số rủi ro với cho vay bất động sản… đã tạo ra sự dịch chuyển của các doanh nghiệp từ kênh huy động tín dụng ngân hàng sang kênh phát hành trái phiếu. Bên cạnh đó, việc thông tin phát hành trái phiếu minh bạch hơn và sự tham gia tích cực của các trung gian phân phối là các ngân hàng, công ty chứng khoán đã khiến trái phiếu DN trở nên hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư. Sự gia tăng từ cả phía cung và phía cầu đã khiến thị trường trái phiếu DN Việt Nam trở lên sôi động hơn bao giờ hết.

Theo số liệu từ Bộ Tài chính, năm 2018 có 224.000 tỷ đồng trái phiếu DN phát hành, tăng 94,5% so với năm 2017, tổng quy mô thị trường trái phiếu DN là 474.500 tỷ đồng – tương đương 8,6% GDP, cao hơn nhiều so với mức 6,19% GDP của năm 2017. Sự sôi động của thị trường trái phiếu DN trong năm 2018 tiếp tục được duy trì trong 8 tháng đầu năm 2019. Theo số liệu ước tính của Công ty Chứng khoán SSI dựa trên thông tin phát hành riêng lẻ trên Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và công bố thông tin của các DN, trong 8 tháng năm 2019, tổng lượng chào bán đã đạt 129.016 tỷ đồng và lượng phát hành là 117.142 tỷ đồng, tỷ lệ phát hành thành công toàn thị trường là 90,8%, quy mô thị trường tăng mạnh lên mức khoảng 10,2% GDP.

Cần hoàn chỉnh cơ chế bảo vệ nhà đầu tư

Trong 8 tháng năm 2019, ngân hàng thương mại vẫn là chủ thể phát hành trái phiếu DN lớn nhất với tổng giá trị phát hành là 56.060 tỷ đồng (chiếm gần 48%); tiếp đó là các doanh nghiệp bất động sản phát hành 36.946 tỷ đồng (chiếm 31,5%). Ngân hàng cũng là nhóm có tỷ lệ phát hành thành công cao nhất, lên tới 99,6%. Ngoại trừ Seabank có 2 lô phát hành ngày 8/5 và 19/6/2019 là 1.000 tỷ đồng và 900 tỷ đồng không bán hết (lượng phát hành tương ứng 950 tỷ đồng và 700 tỷ đồng), tất cả 10 ngân hàng thương mại còn lại đều bán hết 100% lượng trái phiếu chào bán. Bên cạnh ngân hàng, các doanh nghiệp phát triển hạ tầng cũng là nhóm chào bán khá thành công. Trong đó chỉ riêng Công ty CP Đầu tư Hạ tầng Kỹ thuật TPHCM (CII) đã chiếm tới 39% lượng phát hành của cả nhóm này với 3.611 tỷ đồng.

Về phía cầu, nhà đầu tư nước ngoài đã mua hơn 10.200 tỷ đồng trái phiếu DN, tương ứng 8,8% tổng lượng trái phiếu DN phát hành. Trong khi đó, ở nhóm nhà đầu tư trong nước, các công ty chứng khoán mua vào tích cực nhất với tổng lượng mua 29.447 tỷ đồng, chiếm 25,4% tổng lượng phát hành; kế đến, các ngân hàng thương mại cũng mua vào 10.200 tỷ đồng trái phiếu, tương đương 8,8% tổng lượng phát hành.

Đặc biệt nở rộ từ đầu năm tới nay là trái phiếu bất động sản với 44 DN chào bán trái phiếu qua 139 đợt chào bán với 47.800 tỷ đồng được bào bán. Tuy nhiên, dù có mức lãi suất cao nhất (trung bình 10,01%), song tỷ lệ phát hành thành công của nhóm bất động sản lại đạt khá thấp khi chỉ có 36.146 tỷ đồng trái phiếu bất động sản được phát hành, tương đương tỷ lệ 77%. Công ty CP Đầu tư và Phát triển Du lịch Phú Quốc là doanh nghiệp có tổng lượng phát hành nhiều nhất (4.610 tỷ đồng) và toàn bộ được bảo đảm bởi cổ phần của Vinhomes và bảo lãnh thanh toán bởi Vinpearl và Vinhomes. Một số doanh nghiệp có lượng phát hành lớn khác là Tân Liên Phát Sài Gòn (2.228 tỷ đồng), Vinpearl (2.000 tỷ đồng), Tiếp vận và Tân Liên Phát Tân Cảng (1.979 tỷ đồng), Novaland (1.900 tỷ đồng)… Trong khi đó, An Quý Hưng (5.300 tỷ đồng chia làm 2 đợt) do TCBS tư vấn phát hành và Sunrise Real Estate, một thành viên của Bitexco (820 tỷ đồng) do VPBS tư vấn phát hành là 2 doanh nghiệp huy động trái phiếu bất thành vì không có trái phiếu nào được mua. Còn lại là 59 đợt phát hành có dư bán và 76 đợt phát hành được mua hết toàn bộ.

Sự phát triển của trái phiếu DN là một tất yếu và cũng phù hợp với định hướng của nhà nước nhằm phát triển thị trường vốn song song với thị trường tín dụng. Tuy nhiên, theo các chuyên gia của Công ty chứng khoán SSI, mặc dù quy mô phát hành trái phiếu DN đã có mức tăng trưởng khá cao, nhìn sâu vào từng đợt phát hành vẫn thấy có một số điểm cần lưu tâm như việc phát hành của các ngân hàng thương mại và việc ngân hàng thương mại là bên mua của nhiều loại trái phiếu DN, trong đó có trái phiếu DN bất động sản. Công bố thông tin phát hành trái phiếu DN vẫn có trường hợp chung chung như ẩn tên của đơn vị mua trái phiếu.

SSI cũng đánh giá, lãi suất trái phiếu DN vẫn nằm trong mức tương đối an toàn bởi xấp xỉ bằng với lãi suất vay ngân hàng. Nhưng nếu thiếu một cơ quan định mức tín nhiệm đủ uy tín, người mua trái phiếu, đặc biệt là các nhà đầu tư cá nhân sẽ rất khó xác định mức lãi suất hợp lý. Khi chính sách liên quan đến phát hành trái phiếu DN thông thoáng hơn thì các cơ chế bảo vệ nhà đầu tư cũng cần hoàn chỉnh hơn. Đây sẽ là nền tảng để phát triển thị trường trái phiếu DN lớn mạnh và bền vững.