Phó Thủ tướng: Cần hoàn thiện pháp luật quản lý nợ tự vay tự trả của doanh nghiệp
	Doanh nghiệp bất động sản huy động trái phiếu lãi suất cao: Chưa bất thường
	Các ngân hàng gia tăng đầu tư vào trái phiếu cho nguồn vốn cấp 2

Lượng trái phiếu doanh nghiệp mà các ngân hàng năm giữ đã tăng mạnh trong nửa đầu năm nay.

Vấn đề trên được nêu ra trong Báo cáo Tổng quan thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam 8 tháng đầu năm 2019 vừa được Công ty chứng khoán SSI công bố.

Hấp dẫn nhà đầu tư

Trong 8 tháng năm 2019, nhà đầu tư nước ngoài tham gia khá tích cực vào thị trường trái phiếu Việt Nam khi mua vào khá nhiều cả trái phiếu Chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam. Theo số liệu của SSI, nhà đầu tư nước ngoài đã mua ròng hơn 13.000 tỷ đồng trái phiếu Chính phủ và mua sơ cấp trái phiếu doanh nghiệp 10.266 tỷ đồng, tương ứng 8,8% tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành.

Trong đó, lớn nhất là lô 300 triệu USD (tương đương khoảng 6,96 nghìn tỷ đồng) trái phiếu quốc tế kỳ hạn 3 năm của VPB phát hành thành công vào 17/7 với lãi suất cố định 6.25%/năm và được niêm yết trên sàn SGX-ST (Singapore).

Cùng với đó, các công ty bảo hiểm nhân thọ nước ngoài tại Việt Nam (Manulife, AIA và Generali) cũng ôm trọn lô 1.150 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 10 năm, lãi suất cố định 7.2%/năm và được bảo lãnh thanh toán bởi GuarantCo Ltd của Công ty CP Đầu tư Hạ tầng Kỹ thuật TP.HCM (CII). GuarantCo là một công ty bảo lãnh đa quốc gia thuộc PIDG – tổ chức được tài trợ bởi các nước Anh, Úc, Thụy Sỹ, Thụy Điển và Hà Lan.

Một số lô phát hành lớn được nhà đầu tư nước ngoài mua là 598,8 tỷ đồng của TCH, 456,7 tỷ đồng của DNP, 450 tỷ đồng của KDH, 247 tỷ đồng của Công ty chứng khoán Mirae, 234 tỷ đồng của DXG.

Trong khối các nhà đầu tư trong nước, công ty chứng khoán là bên mua lớn nhất với tổng lượng mua 29.447 tỷ đồng – chiếm 25,4% tổng lượng phát hành, trong đó mua 22.900 tỷ đồng trái phiếu do các ngân hàng thương mại phát hành. Các chuyên gia của SSI lưu ý, lượng mua này quá lớn so với quy mô vốn của các công ty chứng khoán, bản thân các công ty chứng khoán này cũng phải huy động trái phiếu để tăng vốn nên khả năng cao các công ty chứng khoán chỉ là trung gian, tham gia mua trên sơ cấp để bán lại trên thứ cấp chứ không phải là người mua cuối cùng.

Các ngân hàng thương mại cũng mua vào 10.210 tỷ đồng trái phiếu – tương đương 8,8% tổng lượng phát hành trong đó chủ yếu là mua các trái phiếu bất động sản và phát triển hạ tầng.

Sở hữu chéo?

Theo báo cáo tài chính bán niên 2019 của 18 ngân hàng thương mại niêm yết, trong nửa đầu năm 2019, lượng trái phiếu của các tổ chức tín dụng mà các ngân hàng thương mại nắm giữ tăng thêm tới 56,4 nghìn tỷ đồng, con số khá tương đồng với lượng trái phiếu các ngân hàng thương mại đã phát hành. Các chuyên gia SSI phân tích, với mức lãi suất trung bình chỉ 6,72%/năm, tức là chỉ tương đương lãi suất huy động của các ngân hàng thương mại lớn – nhóm có lãi suất huy động thấp nhất thì trái phiếu của các ngân hàng thương mại hầu hết không hấp dẫn với các nhà đầu tư thông thường. Thêm vào đó, đối tượng mua chủ yếu là các công ty chứng khoán nên rất có thể các ngân hàng thương mại đã sở hữu chéo các trái phiếu của nhau, mục đích là để gia tăng nguồn huy động và nâng cao tỷ trọng vốn trung và dài hạn, đối phó với yêu cầu giảm tỷ trọng vốn ngắn hạn cho vay trung vào dài hạn của Ngân hàng Nhà nước.

Bên cạnh bất động sản, các ngân hàng cũng mua 3.750 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp các lĩnh vực khác. Như vậy, căn cứ trên công bố thông tin của các doanh nghiệp, có 9 ngân hàng thương mại đã mua vào 11.160 tỷ đồng, chiếm 9,6% lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong 8 tháng năm 2019 trong đó mua nhiều nhất là MBBank (3.770 tỷ đồng) rồi đến PVCombank (1.900 tỷ đồng), Techcombank (1.510 tỷ đồng), MSB (1.150 tỷ đồng)…

Nếu căn cứ số liệu trên bảng cân đối kế toán tại 30/6/2019 của 18 ngân hàng thương mại niêm yết, tổng số trái phiếu doanh nghiệp các ngân hàng nắm giữ là gần 230.500 tỷ đồng – tăng 65.000 tỷ đồng so với cuối năm 2018. Trong đó một số ngân hàng tăng rất mạnh là STB, CTG, SHB, MBB. Ngân hàng nắm giữ nhiều trái phiếu doanh nghiệp nhất vẫn là TCB với số dư là 60.663 tỷ đồng tại thời điểm 30/6/2019.

Theo các chuyên gia của SSI, so với cho vay, việc mua trái phiếu doanh nghiệp sẽ giúp các ngân hàng thương mại linh hoạt hơn vì các ngân hàng thương mạnh có thể bán lại một phần trái phiếu này cho các tổ chức, quỹ đầu tư và khách hàng cá nhân khi cần điều chỉnh các khoản mục tài sản trên bảng cân đối kế toán. Tuy nhiên, một số ngân hàng có thể sử dụng công cụ trái phiếu doanh nghiệp, thông qua các giao dịch tài chính phức tạp để cơ cấu lại nợ của tổ chức phát hành hoặc các mục đích khác. Để hạn chế các rủi ro tiềm ẩn, mới đây, Ngân hàng Nhà nước đã có văn bản gửi đến các ngân hàng thương mại yêu cầu tăng cường kiểm soát hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp và cho biết sẽ xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.