Các chuyên gia thảo luận tại Diễn đàn.

Chính sách tài khóa hỗ trợ phục hồi kinh tế

Phát biểu tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết, trong bối cảnh nhiều khó khăn thời gian qua, Bộ Tài chính đã tham mưu Chính phủ, Quốc hội nhiều giải pháp điều chỉnh chính sách về tài chính - ngân sách nhà nước linh hoạt, đồng bộ với các chính sách tiền tệ và vĩ mô khác để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân, ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và hướng tới phát triển bền vững. Tuy nhiên, trong thời gian tới, Việt Nam sẽ phải đối mặt với nhiều rủi ro, thách thức từ triển vọng tăng trưởng kinh tế toàn cầu tiếp tục suy giảm; lạm phát vẫn ở mức cao, sự sụt giảm cầu nhập khẩu từ các nước đối tác thương mại lớn; xu hướng thắt chặt chính sách tiền tệ tiếp tục diễn ra, nợ công tăng cao và hỗ trợ tài khóa cho nền kinh tế ngày càng thu hẹp.

“Cùng với đó, một số thách thức nội tại cũng sẽ tạo áp lực cho quá trình phục hồi và tăng trưởng kinh tế trong nước nói chung. Xu hướng phát triển kinh tế xanh, bền vững, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số, ứng phó với thiên tai, biến đổi khí hậu… và việc triển khai các nhiệm vụ tại các nghị quyết Trung ương về đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, phát triển các vùng, đổi mới mô hình tăng trưởng… đòi hỏi chính sách tài chính phải có sự điều chỉnh linh hoạt, phù hợp nhằm huy động và phân bổ hiệu quả các nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững”, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Đánh giá về tác động và vai trò của chính sách tài khóa hỗ trợ người dân và doanh nghiệp thời gian qua, ông Trương Bá Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) cho rằng, từ năm 2020 khi đại dịch Covid – 19 bùng phát, nền kinh tế thế giới đã bị ảnh hưởng và tác động sâu rộng, trong đó có Việt Nam. Trước tình hình đó, Bộ Tài chính đã tham mưu cho Chính phủ, Quốc hội ban hành nhiều giải pháp về thuế, phí. Các giải pháp đó đã góp phần quan trọng khôi phục, thúc đẩy sản xuất kinh doanh.

Năm 2023, trước diễn biến phức tạp và khó lường của tình hình kinh tế thế giới ảnh hưởng sâu rộng tới sản xuất kinh doanh của người dân và cộng đồng doanh nghiệp, Bộ Tài chính tiếp tục nghiên cứu ban hành theo thẩm quyền, trình Chính phủ trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) tiếp tục có giải pháp hỗ trợ thuế, phí và lệ phí cho người dân. “Quy mô các giải pháp thực hiện trong năm 2023 khoảng 196 nghìn tỷ đồng, gia hạn thuế 121 nghìn tỷ đồng, các giải pháp miễn giảm một số khoản thuế, phí, lệ phí khoảng 13 nghìn tỷ đồng (trong đó giảm 2% thuế GTGT, tiếp tục giảm thuế BVMT với xăng dầu để hỗ trợ người dân, doanh nghiệp trong bối cảnh giá xăng dầu trên thế giới tiếp tục tăng cao. Các giải pháp được Bộ Tài chính ban hành đã nhận được sự đồng tình, đánh giá cao của doanh nghiệp, người dân và dư luận xã hội”, ông Trương Bá Tuấn nhấn mạnh.

Ông Trương Bá Tuấn cũng cho rằng, để có được các chính sách đúng thì chúng ta phải nhận diện và đánh giá kịp thời diễn biến để có thể chủ động tham mưu cho Chính phủ, Quốc hội cũng như cần phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa và các chính sách có liên quan. Bên cạnh đó, đánh giá kỹ tác động của các chính sách để lựa chọn nhằm mục tiêu hỗ trợ người dân, doanh nghiệp hiệu quả, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô trong bối cảnh giá tăng cao, đảm bảo vai trò chính sách tài khóa được duy trì và đảm bảo an ninh tài chính quốc gia.

Tiếp tục cải cách hệ thống thuế

Để hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh, bền vững, TS. Vũ Nhữ Thăng, Phó Chủ tịch phụ trách Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho rằng, cần sớm ban hành danh mục xanh áp dụng cho toàn quốc, trong đó bao gồm sản phẩm xanh, dự án xanh. "Cần xác định các lĩnh vực ưu tiên và khả thi nhằm thúc đẩy tín dụng xanh ở Việt Nam cũng như hoàn thiện hành lang pháp lý cho phát triển thị trường vốn xanh. Đồng thời, cần sớm hoàn thiện khung chính sách tài chính xanh theo hướng quy định rõ các tiêu chuẩn trong việc xác định trái phiếu xanh, dự án xanh cũng như các nguyên tắc phát hành, quản lý, sử dụng nguồn vốn hình thành từ trái phiếu xanh để làm cơ sở cho quản lý nhà nước, cũng như giám sát", TS. Vũ Nhữ Thăng đề xuất. Bên cạnh đó, cần sớm ban hành bộ chỉ số đánh giá các doanh nghiệp phát triển bền vững, làm rõ tiêu chí, ngưỡng sàng lọc nhằm nhận diện dự án đáp ứng tiêu chí cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh cũng như thu hút đầu tư cho trái phiếu xanh. Quy định pháp lý cần làm rõ các khía cạnh về sử dụng tiền thu được từ phát hành trái phiếu xanh; quy trình đánh giá và lựa chọn dự án; quản lý tiền thu được từ phát hành; báo cáo đánh giá tác động môi trường. Đồng thời, thúc đẩy vận hành sớm thị trường tín chỉ các-bon cùng với quy chế tổ chức, vận hành để thị trường trong nước chính thức hoạt động, kết nối với thị trường khu vực, thế giới.

Ông Jochen Schmittmann, đại diện thường trú của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) tại Việt Nam, Lào và Campuchia cho rằng, vị thế của các chính sách tài khóa ở Việt Nam đã cải thiện trong những năm gần đây. Do vậy, thời gian tới, chính sách tài khóa nên đóng vai trò dẫn đầu để thúc đẩy tổng cầu cũng như góp phần làm giảm nợ công và nợ được chính phủ bảo lãnh, tạo thêm dư địa tài khóa. Tuy nhiên, chuyên gia này cho rằng, trong thời gian tới, cần nỗ lực hơn nữa trong thu ngân sách. Việc hỗ trợ tài khóa tạm thời (ví dụ như giãn thuế, giảm thuế, phí) có thể giải toả bớt khó khăn, tuy nhiên, việc thường xuyên điều chỉnh thuế suất, sử dụng nhiều biện pháp gia hạn nộp thuế làm cho hệ thống thuế trở nên không chắc chắn và có thể làm phương hại đến kết quả huy động nguồn lực cho ngân sách. Theo ông Jochen Schmittmann, việc cải cách hệ thống thuế có thể tập trung vào việc giảm các trường hợp miễn thuế và hợp lý hóa các chế độ ưu đãi thuế cho DN FDI, mở rộng cơ sở thuế GTGT, áp dụng sắc thuế tài sản chung. Cùng với đó, cần cải thiện tính hiệu quả của chi ngân sách. Năm 2023, dự toán chi cho đầu tư phát triển cao và giải ngân đầu tư công có cải thiện, tuy nhiên cần cải thiện chất lượng và việc tiếp cận các cơ sở hạ tầng bằng cách cải thiện hiệu quả đầu tư công. Bên cạnh đó, cần cải thiện khuôn khổ pháp lý về tài khóa và quy trình ngân sách để tăng chất lượng, hiệu quả của chính sách tài khóa; tăng cường năng lực tài khoá vĩ mô bao gồm dự báo, đánh giá rủi ro, quy trình ngân sách, phổ biến số liệu ngân sách…

Khuyến nghị giải pháp cho phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam từ kinh nghiệm của Nhật Bản, ông SUZUKI Kosuke, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách (Bộ Tài chính Nhật Bản) cho rằng, sau đại dịch, củng cố tài khóa vẫn là ưu tiên chính sách hàng đầu. Để duy trì sự phục hồi đang diễn ra, các Chính phủ cũng cần nâng cao mức tăng trưởng GDP tiềm năng, đồng thời theo đuổi việc củng cố tài khóa. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa và các chính sách cơ cấu khác ngày càng trở nên quan trọng. Theo đó, chính sách tài khóa cần nhất quán với cải cách cơ cấu nhằm thúc đẩy tăng trưởng GDP tiềm năng, từ đó có thể giúp tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi kinh tế. Chính sách tài khóa cũng sẽ giúp giải quyết những thách thức xã hội dài hạn mà các chính sách cơ cấu khác khó có thể tự giải quyết.