Tỷ lệ giải ngân ước 3 tháng đạt thấp và thấp hơn so với cùng kỳ năm 2020. Ảnh: Thùy Linh.

Nhiều nguyên nhân "kìm hãm" tốc độ giải ngân

Theo báo cáo mới nhất của Bộ Tài chính, về tình hình giải ngân tổng kế hoạch vốn đầu tư nguồn ngân sách nhà nước, ước thanh toán từ đầu năm đến 31/3/2021 là hơn 66 nghìn tỷ đồng, đạt 11,7% kế hoạch. Đối với giải ngân vốn kế hoạch các năm trước kéo dài chuyển sang năm 2021, ước thanh toán từ đầu năm đến 31/3/2021 là 5,2 nghìn tỷ đồng, đạt 9,43% kế hoạch. Riêng đối với nguồn vốn kế hoạch năm 2021 thì ước đến hết tháng 3 giải ngân đạt hơn 60,7 nghìn tỷ đồng, bằng 11,95% kế hoạch.

Theo Bộ Tài chính, tỷ lệ giải ngân ước 3 tháng đạt thấp và thấp hơn so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó, vốn nước ngoài gần như chưa giải ngân (ước chỉ đạt 0,66%). Đến thời điểm này, hầu hết các bộ, cơ quan trung ương và địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt thấp. Cụ thể, có tới 44/50 Bộ và 27/60 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 10%. Trong đó có 31 Bộ chưa giải ngân kế hoạch vốn. Ngoài ra, có 3 Bộ và 19 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 15% kế hoạch. Trong đó, một số Bộ, địa phương có tỷ lệ giải ngân cao như: Thái Bình (43,24%), Bộ Công an (31,62%), Bắc Ninh (30,2%), Hưng Yên (28,67%), Thanh Hóa (27,79%), Hà Nam (27,63%).

Lý giải về thực trạng này, Bộ Tài chính cho biết, trong các tháng đầu năm, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương đang tập trung giải ngân vốn 2020 kéo dài sang năm 2021 song song với việc giải ngân kế hoạch vốn năm 2021 dẫn đến tỷ lệ giải ngân đầu năm 2021 còn thấp. Bên cạnh đó, một số dự án lớn đang phải thực hiện điều chỉnh các thủ tục đầu tư (dự án đường cao tốc Bắc – Nam,…) hay các tháng đầu năm các chủ đầu tư đang triển khai các công việc như xây dựng kế hoạch đấu thầu, kế hoạch thi công… nên cần nhiều thời gian để có khối lượng thanh toán.

Đáng chú ý, một nguyên nhân khiến "kìm hãm" tốc độ giải ngân vốn đầu tư công không chỉ ở thời điểm đầu năm mà còn là công tác đền bù giải phóng mặt bằng. Bộ Tài chính cho rằng, hiện công tác này gặp nhiều khó khăn, vướng mắc về đơn giá, phương án đền bù, khó khăn trong di dời các công trình tiện ích ... Hơn nữa, cũng có tình trạng chủ đầu tư chưa kiên quyết trong việc đôn đốc nhà thầu triển khai thi công dẫn đến công việc còn trì trệ; các tháng đầu năm chưa giải ngân được nhiều.

Một nguyên ngân nữa được Bộ Tài chính chỉ ra đó là các dự án sử dụng vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài chịu tác động nặng nề của đại dịch Covid-19 do hầu hết các hoạt động đều gắn với yếu tố nước ngoài từ khâu nhập máy móc, thiết bị cho đến huy động chuyên gia, nhân công, nhà thầu nước ngoài, tư vấn giám sát, thống nhất với nhà tài trợ đối với từng hoạt động và kế hoạch của dự án,... nên đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ thực hiện của phần lớn các dự án ODA. Hoạt động giải ngân do đó cũng ngưng trệ do không có khối lượng hoặc nếu có khối lượng thì cũng chậm được xác nhận.

Không chậm trễ bố trí vốn

Một số dự án trọng điểm cũng được Bộ Tài chính thực hiện báo cáo về tiến độ giải ngân. Đơn cử như Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Cảng hàng không quốc tế Long Thành, đến thời điểm này đã giải ngân kế hoạch vốn năm 2021 là 673,9 nghìn tỷ đồng (đạt 14,65%). Hay như Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 đã thực hiện giải ngân đạt hơn 2 nghìn tỷ đồng ( đạt 13,3% kế hoạch năm 2021 được giao).

Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch năm 2021 của các dự án, Bộ Tài chính kiến nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư rà soát số vốn kế hoạch năm 2021 còn lại đến nay chưa phân bổ chi tiết của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương để báo cáo Thủ tướng Chính phủ xét, quyết định đối với các đối tượng thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ.

Bộ Tài chính cũng đề nghị các bộ, ngành chủ trì xây dựng Chương trình Mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt và đề xuất phương án bố trí vốn năm 2021 để báo cáo cấp có thẩm quyền phân bổ vốn cho các địa phương thực hiện.