Xin bà chia sẻ về vai trò của công tác phân tích, kiểm định đối với việc kiểm soát tiền chất xuất khẩu, nhập khẩu?

Hóa chất, tiền chất là đối tượng hàng hóa phức tạp, nhiều chủng loại khác nhau. Theo danh sách các tiền chất được quy định tại Nghị định 57/2022/NĐ-CP, có 42 tiền chất công nghiệp nhóm 1; 18 tiền chất công nghiệp nhóm 2. Nhưng trong thực tế, rất nhiều loại hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu có tiềm ẩn chứa các tiền chất ma túy. Trường hợp chứa trên 1% tiền chất công nghiệp nhóm 1 và trên 5% tiền chất công nghiệp nhóm 2 phải có giấy phép XK, NK và quản lý chính sách theo quy định. Do vậy, việc hiểu được bản chất hàng hoá, các thành phần, hàm lượng, để đối chiếu với quy định xác định có hay không thuộc đối tượng quản lý về chính sách là rất quan trọng.

Cục Kiểm định Hải quan là đơn vị nghiệp vụ có chuyên môn sâu về hóa chất, thương phẩm học. Ngoài việc sử dụng trang thiết bị phân tích để xác định được thành phần, bản chất của hàng hoá, Cục Kiểm định Hải quan còn có thể phân tích dữ liệu thông tin trên hệ thống nghiệp vụ ngành để xác định được bản chất hàng hoá, dự đoán hàng hóa nào có nguy cơ cao phải kiểm soát về tiền chất ma tuý, tham mưu lãnh đạo Tổng cục Hải quan để kiểm soát hàng hoá.

Hiện nay, các đơn vị nghiệp vụ của Cục Kiểm định Hải quan đã phân tích được nhiều lĩnh vực hàng hóa thông qua công tác kiểm định, phân tích phân loại. Qua công tác kiểm định hải quan, kiểm tra nội bộ và rà soát hệ thống nghiệp vụ ngành, Cục Kiểm định Hải quan đã nhận diện một số đối tượng hàng hoá có tiềm ẩn rủi ro cao tiền chất công nghiệp, đồng thời đã phát hiện được nhiều vụ việc vi phạm trong đó có hàng hóa chứa tiền chất công nghiệp.

Cụ thể công tác kiểm soát hàng hóa XNK có chứa tiền chất tại Cục Kiểm định Hải quan thời gian qua đã đạt được kết quả ra sao, thưa bà?

Trong những năm qua, Cục Kiểm định Hải quan đã phát hiện nhiều chủng loại hàng hoá chứa tiền chất công nghiệp qua công tác phân tích, kiểm định hàng hoá bằng trang thiết bị. Theo đó, đã ban hành khoảng 100 thông báo kết quả chứa tiền chất công nghiệp chủ yếu là các tiền chất: aceton, toluene, methyl ethyl keton, axit acetic, axit hydrochloric, axit sulfuric, axit formic có trong hàng hoá khai báo hỗn hợp dung môi hữu cơ, chế phẩm làm sạch; polymer, keo trong dung môi hữu cơ, chế phẩm mạ; hỗn hợp hoá chất khác. Một số trường hợp hàng hoá khai báo chứa tiền chất thuộc nhóm 2, hàm lượng dưới 5%, thực tế phân tích hàm lượng tiền chất trên 5% thuộc đối tượng phải có giấy phép nhập khẩu.

Kết quả phân tích, kiểm định là cơ sở để đơn vị yêu cầu kiểm định đối chiếu với các nội dung khai báo tại tờ khai hải quan để tiếp tục xử lý theo quy định.

Ngoài ra, qua công tác kiểm tra nội bộ, Cục Kiểm định Hải quan đã phát hiện một số đối tượng hàng hoá chứa tiền chất và đề nghị đơn vị được kiểm tra, rà soát lại để xác định có hay không thuộc đối tượng quản lý về chính sách theo quy định.

Trong quá trình thực hiện công tác phân tích, kiểm định, đơn vị có gặp khó khăn, vướng mắc gì, thưa bà?

Khó khăn đầu tiên trong công tác phân tích, kiểm định tiền chất là các Nghị định, Thông tư, văn bản hướng dẫn về tiền chất, ma tuý thay đổi liên tục, đòi hỏi các đơn vị cập nhật và phổ biến để nắm bắt triển khai kịp thời. Theo Danh mục tại Nghị định 57/2022/NĐ-CP có tới 60 loại tiền chất công nghiệp nhóm 1 và nhóm 2, như vậy, có nhiều loại tiền chất với các thành phần và công thức hoá học khác nhau. Hàng hoá chứa tiền chất thì đa dạng và phức tạp gồm nhiều chủng loại, trong khi văn bản quy định chưa rõ và chưa bao quát được hết dẫn tới khó khăn trong công tác quản lý của cơ quan Hải quan.

Bên cạnh đó, công tác quản lý hàng hoá được quy định tại nhiều văn bản, như: Luật Thương mại, Luật Quản lý ngoại thương, Luật Hóa chất..., một số văn bản hướng dẫn của các bộ ngành không hướng dẫn hết các trường hợp quy định. Ngoài ra, quản lý của Bộ chuyên ngành chưa nhất quán, cùng loại hàng hoá, cùng công ty nhập khẩu có giai đoạn cấp phép, có giai đoạn từ chối cấp phép.

Ngoài ra, nhiều loại tiền chất khác ẩn chứa trong hàng hoá không có thông tin tài liệu kỹ thuật cũng là thách thức cho các đơn vị phân tích trong đó có Cục Kiểm định hải quan.

Từ thực tế khó khăn và vướng mắc như vậy, bà có đề xuất, kiến nghị gì để nâng cao hiệu quả công tác phân tích, kiểm định tiền chất đối với hàng hóa XNK?

Trong thực tế hiện nay, công tác kiểm định hải quan chưa được nội luật hóa trong tất cả các văn bản quy phạm pháp luật. Công tác kiểm định hải quan đang thực hiện theo hướng dẫn tại Quyết định 2999/QĐ-TCHQ ngày 6/9/2017 của Tổng cục Hải quan về việc ban hành Quy chế kiểm định, phân tích hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu là văn bản hướng dẫn của Tổng cục Hải quan. Do đó, kiến nghị Tổng cục Hải quan quan tâm để nội luật hóa công tác kiểm định hải quan trong văn bản quy phạm pháp luật, để Cục Kiểm định Hải quan có cơ sở triển khai công tác kiểm tra về Hải quan, kiểm soát hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu theo các quy định Việt Nam đã ký kết các công ước quốc tế và theo quy định của bộ, ngành.

Xin cảm ơn bà!