Sản xuất tôm tại Công ty Thông Thuận. Ảnh: TT

Xuất khẩu giảm sâu

Ngày 24/5/2023, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) tổ chức Tọa đàm “Vì một ngành tôm phát triển bền vững” với sự tham gia của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu tôm hàng đầu của Việt Nam, cơ quan quản lý, nhà khoa học nhằm tìm giải pháp phát triển con giống, chuẩn bị nguồn nguyên liệu phục vụ cho xuất khẩu.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng Thư ký VASEP cho biết, mục tiêu xuất khẩu năm nay của ngành Thủy sản với kim ngạch 10 tỷ USD sẽ khó đạt được, bởi tính đến hết tháng 4/2023, XK thủy sản mới chỉ đạt trên 2,6 tỷ USD, thấp hơn 31% so với cùng kỳ năm 2022. Nguyên nhân, tình hình lạm phát khiến tiêu dùng tại các nước này suy giảm, nhu cầu nhập khẩu thủy sản giảm mạnh, khiến doanh nghiệp thủy sản bị áp lực nặng nề vì thị trường tiêu thụ lao dốc, giá XK sụt giảm mạnh trong khi sản xuất, chế biến trong nước bị gánh nặng chi phí sản xuất tăng cao, nhất là thức ăn, con giống và các chi phí cơ bản khác.

Là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực, ngành tôm đang đứng trước những thách thức lớn, trong đó sự suy giảm từ thị trường mỹ - thị trường chủ lực của ngành tôm Việt Nam- đang khiến các doanh nghiệp lo lắng.

Ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thực phẩm Sao Ta, gần đây nhất là giá tôm thương phẩm giảm giá hàng ngày, thậm chí có ngày giảm tới ba lần. Bên cạnh đó, tồn kho các thị trường lớn tuy có giảm nhưng không mạnh. Các đầu mối nhập khẩu, phân phối phải bán giá thấp để nhanh chóng quay vòng vốn. Đây là một yếu tố tác động không nhỏ làm giá tiêu thụ giảm. Từ đầu quý 2 vừa qua, tôm các nước nuôi ở Nam bán cầu như Ecuador, Indonesia vào vụ sớm, chào hàng sớm như thông lệ, tạo thêm áp lực sức cung khiến gia tăng cường độ giảm giá bán.

Giải quyết từ khâu con giống

Theo các doanh nghiệp, để khắc phục những khó khăn hiện nay, đặc biệt là nguồn nguyên liệu cần phải giải quyết các khâu trong chuỗi, trong đó phải giải quyết từ khâu con giống.

Nhìn từ góc độ nhà chế biến, ông Trương Đình Hòe cho rằng, Việt Nam có cơ sở sản xuất tôm giống rất lớn, tuy nhiên, trong số hơn 2.000 trại giống nuôi, chỉ có hơn 1 nửa trại giống đủ tiêu chuẩn, được cấp giấy chứng nhận.

Như vậy, trên thực tế còn rất nhiều cơ sở tôm giống chưa đủ tiêu chuẩn nuôi trồng, sản xuất theo quy định, nhưng vẫn đưa nguồn tôm giống không đảm bảo chất lượng vào nuôi trồng. Điều này sẽ ảnh hưởng đến sản lượng và chất lượng hàng XK. Vấn đề truy suất nguồn gốc đối với tôm giống cần phải được quan tâm, để đảm bảo nguồn tôm có chất lượng, ông Hòe cho biết.

Theo ông Hồ Hoàng Anh, Chủ tịch Hiệp hội tôm Bình Thuận, chủ lực của ngành tôm là xuất khẩu, nhưng các doanh nghiệp lại đang đối mặt với nhiều thách thức, nội tại ngành tôm đang tồn tại nhiều vấn đề lớn, như: chưa có quy hoạch đúng trọng tâm, trọng điểm; chưa đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ chuyên ngành; chưa kiểm soát tốt về tiêu chuẩn; chưa quản lý tốt tôm giống về nhu cầu sản lượng để phát triển tràn lan, sản xuất giống không có tiêu chuẩn… nên sản xuất không ổn định, tỉ lệ đạt thấp, chất lượng khó kiểm soát, giá thành sản xuất cao.

Đứng ở góc độ doanh nghiệp, ông Hồ quốc Lực cho biết, vấn đề hết sức cơ bản hiện nay đối với con giống là nâng cao tỉ lệ nuôi thành công. Con giống trở thành yếu tố nóng bỏng. Các trại cung ứng giống phải bảo đảm con giống sạch bệnh và cơ quan chức năng phải kiểm soát tôm giống chất lượng thấp không “trôi nổi” trên thị trường. Không phải dồn cái khó cho mắt xích cung ứng con giống, nhưng bây giờ vai trò con giống trở thành quá quan trọng.

Theo ông Lực, việc nuôi tôm đang gặp khó. Khó khăn đầu tiên là tôm nhiễm bệnh sớm. Nhiều phân tích cho thấy, khác với trước đây, tôm có thể nhiễm bệnh từ tôm bố mẹ. Từ đó làm giảm tỉ lệ nuôi thành công, người nuôi chùng tay thả giống. Liền ngay sau đó, giá tôm thương phẩm giảm giá mạnh liên tục, có thể đã tới mức 30%, nghĩa là vượt qua mức lãi nếu nuôi trúng khá, có nghĩa là nuôi tôm thu hoạch trung bình là cầm chắc lỗ. “Cầm chắc lỗ thì ai dám nuôi, đại lý nào dám đầu tư cho hộ nuôi, khiến người nuôi nhỏ lẻ thêm bế tắc”- ông Lực phân tích.

Ông Lê Văn Quang, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Minh Phú cho rằng, để XK bền vững, rất cấp bách phải xây dựng Đề án: Nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành tôm Việt Nam. Trong đó, xây dựng các khu sản xuất tôm giống tập trung chất lượng cao đạt đa chứng nhận; xây dựng quy trình nuôi tôm giá thành thấp phù hợp với từng mô hình nuôi và phù hợp với từng vùng miền của Việt Nam.