Áp thuế đường Thái, đường Việt vẫn thấp thỏm lo nhập lậu
	Áp thuế chống bán phá giá đường Thái, đường Việt tăng sức bật
	Đường Thái “đè bẹp” đường nội
	Kết nối, tăng xuất khẩu hàng Việt Nam sang Thái Lan

Đường nhập lậu qua biên giới gây sức ép lớn lên các DN đường trong nước. Ảnh: Đăng Nguyên

Kỳ vọng tích cực

Đánh giá về việc áp dụng biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp tạm thời đối với sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan của Bộ Công Thương, ông Nguyễn Văn Lộc, quyền Tổng thư ký Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho rằng đây chính là chiếc “phao cứu sinh” xuất hiện kịp thời trong hoàn cảnh “thập tử nhất sinh”. Theo đó, ngay sau kỳ nghỉ Tết, các nhà máy đã ngay lập tức điều chỉnh tăng giá bán đường đồng thời tăng giá mua mía cho nông dân, nhằm chia sẻ cũng như khuyến khích người nông dân quay lại với cây mía.

Các chuyên gia Công ty Chứng khoán SSI nhận định, cùng với kỳ vọng đường nhập lậu được kiểm soát, nguồn cung đường trong nước thiếu hụt sẽ hỗ trợ giá đường nội địa tiếp tục tăng mạnh, hỗ trợ các nhà sản xuất đường gia tăng biên lợi nhuận gộp và cải thiện lợi nhuận. Do sản lượng mía niên vụ 2020-2021 được dự báo ở mức thấp, chỉ luyện được khoảng 600 nghìn tấn, đây sẽ là cơ hội để các nhà máy đường gia tăng công suất luyện đường thô ngoài vụ. Các nhà máy có vị trí địa lý gần nguồn nhiên liệu sinh khối ngoài bã mía (phế phẩm nông nghiệp như vụn gỗ, vỏ trấu) sẽ có lợi hơn về chi phí sản xuất ngoài vụ. Hiện tại, nhà máy đường An Khê của Công ty CP Đường Quảng Ngãi và một số nhà máy đường của Công ty CP Thành Thành Công – Biên Hòa (SBT) có vị trí địa lý thuận lợi như vậy và có khả năng luyện đường tối đa lên tới 300 ngày/năm.

SBT hiện là DN mía đường lớn nhất Việt Nam, đứng đầu về cả diện tích vùng nguyên liệu, công suất luyện đường và mạng lưới phân phối. Do đó, SBT được đánh giá là sẽ được hưởng lợi nhanh hơn các DN trong ngành khi có thuế tự vệ đối với đường Thái Lan, do khả năng tăng công suất luyện đường lên tới 300 ngày/năm sử dụng nguồn nhiên liệu sinh khối sẽ hỗ trợ SBT gia tăng sản lượng đáp ứng sự thiếu hụt nguồn cung đường trong nước. Thêm vào đó, DN cũng đang có sẵn mạng lưới phân phối đủ tất cả các kênh và hệ thống kho chứa lớn nhất cả nước với 43 kho, tập trung chủ yếu tại khu vực Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ.

Giá đường RS đã tăng từ mức 13.500 đồng/kg vào thời điểm cuối năm 2020 lên mức 15.000-16.000 đồng/kg vào thời điểm cuối tháng 2/2021 trong khi đường RE cũng tăng từ 14.000 đồng/kg lên 16.500 đồng/kg vào thời điểm hiện tại. Các chuyên gia cho rằng giá đường nội địa vẫn còn dư địa để tăng trưởng từ mức giá hiện tại do giá đường nội địa của Việt Nam đang thấp hơn so với các nước trong khu vực từ 30-40% và chi phí nhập khẩu chính ngạch sẽ tăng khoảng 4.000-4.500 đồng/kg đối với đường RS/RE khi mức thuế 48,88% được áp dụng. Theo đó, giá đường có thể lên tới 17.000 đồng/kg, tiệm cận với mức giá đường nội địa của các quốc gia trong khu vực trong thời gian tới, đặc biệt là thời điểm giữa năm khi các nhà máy kết thúc vụ ép mía.

Dấu hiệu lẩn tránh thuế

Quyết định về việc áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với đường Thái Lan nhập khẩu của Bộ Công Thương được đánh giá là sẽ giúp nâng cao sức cạnh tranh của ngành mía đường Việt Nam. Tuy nhiên, ông Lộc đánh giá, những kỳ vọng này chưa thể ngay lập tức biến thành hiện thực, mà cần có thêm thời gian.

Theo thống kê của Hiệp hội Mía đường, trước khi có quyết định điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp (tháng 1/2020 đến 9/2020), lượng đường nhập khẩu vào Việt Nam đạt bình quân 116 nghìn tấn/tháng. Tuy nhiên, sau khi có quyết định điều tra (tháng 10/2020 đến 1/2021), lượng đường nhập khẩu bình quân mỗi tháng tăng lên trên 165 nghìn tấn, tương ứng mức tăng tới 42%.

Thêm vào đó, Hiệp hội Mía đường còn ghi nhận tình trạng gia tăng nhập khẩu đường vào thị trường Việt Nam từ một số quốc gia ASEAN (Campuchia, Lào, Malaysia, Myanmar, Indonesia) so với thời gian trước khi có quyết định điều tra. Số liệu của Tổng cục Hải quan cho thấy mức giá nhập khẩu từ 5 quốc gia này đều chỉ tương đương hoặc thấp hơn giá đường Thái Lan cùng kỳ. Như vậy tác hại của các loại đường này đối với ngành sản xuất trong nước cũng hoàn toàn gây thiệt hại nghiêm trọng tương tự như đường nhập khẩu từ Thái Lan.

Dù chưa có số liệu chính thức của tháng 2, song theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam, thông tin từ các nhà buôn đường quốc tế cho thấy các yêu cầu đặt hàng từ Việt Nam đối với các loại đường có xuất xứ từ 5 quốc gia nêu trên vẫn rất cao bất chấp giá tăng trên thị trường quốc tế. Trong khi cả 5 quốc gia này đều là những quốc gia sản xuất không đủ đường cho thị trường nội địa và phải nhập khẩu khối lượng lớn đường có xuất xứ từ Thái Lan.

Điều này cho thấy, trong tháng 2/2021 đã tiếp tục xuất hiện dấu hiệu của lẩn tránh phòng vệ thương mại ngay từ giai đoạn điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với sản phẩm đường, nhằm đối phó với khả năng có thể bị áp dụng thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp tạm thời có hiệu lực trở về trước trong Quyết định 2466/QĐ-BCT về Điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Vương quốc Thái Lan.

Thêm vào đó, theo ông Lộc, từ tháng 2/2021, tình hình gian lận thương mại đường nhập lậu gia tăng tần suất hoạt động khi giá đường bắt đầu phục hồi dưới tác dụng của hàng rào thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp, bất chấp việc gia tăng kiểm soát biên giới để phòng ngừa dịch bệnh Covid-19.

“Lượng đường nhập khẩu cùng với đường lậu gia tăng đã kiểm soát thị trường tự do. Điều này khiến cho các DN bị mắc kẹt khi đã tăng giá mua mía cho nông dân từ sau Tết” – ông Lộc cho biết.

Sau nhiều năm bị “tàn phá” bởi đường ngoại, ngành đường trong nước đang trở nên kiệt quệ, dẫn tới sản lượng đạt mức thấp. Cần 1-2 năm nữa ngành đường trong nước mới có thể phục hồi và đưa giá đường trong nước tiệm cận với giá khu vực. Do đó, để việc áp dụng thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp thực sự mang lại hiệu quả cho ngành mía đường Việt Nam, cần có thêm các biện pháp kiểm soát chặt chẽ tình trạng lẩn tránh phòng vệ thương mại cũng như hoạt động nhập lậu đường.