“Đừng nghĩ chống tham nhũng là điều gì xa xôi, khó thực hiện, DN có thể bắt đầu hành động ngay từ ngày mai bằng cách đơn giản là trung thực và công khai trong hoạt động” - ông Trịnh Minh Anh, Phó Chánh Văn phòng Ban chỉ đạo liên ngành Hội nhập quốc tế về kinh tế nhấn mạnh khi trao đổi với phóng viên Báo Hải quan về vấn đề này.

Quan điểm của ông như thế nào về liêm chính trong kinh doanh?

Trước hết phải khẳng định, việc triển khai liêm chính có tác dụng rất lớn đến sự phát triển của DN. Vấn đề phòng, chống tham nhũng, kiến tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch là một trong những nhiệm vụ quan trọng. Đây cũng là một trong những mục tiêu thiên niên kỷ mà Việt Nam đã cam kết thực hiện.

Đối với DN, tham nhũng không chỉ là đưa hay nhận hối lộ mà còn bao gồm thiếu minh bạch trong tuyển dụng, không cung cấp thông tin tới người lao động hay các hành vi khác. Đừng nghĩ chống tham nhũng là điều gì xa xôi, khó thực hiện, DN có thể bắt đầu hành động ngay từ ngày mai bằng cách đơn giản là trung thực và công khai trong hoạt động.

Có thể thấy, ý thức tự giác của DN trong vấn đề này chưa có nhưng hiện nay minh bạch đã là một trong những vấn đề được quy định trong một số hiệp định thương mại tự do. Liệu sức ép khách quan này có khiến DN quan tâm nhiều hơn về vấn đề liêm chính?

Liêm chính, minh bạch trong kinh doanh là vấn đề nhạy cảm, nhưng Việt Nam đang rất cố gắng bằng những định chế, cam kết, quy định trong các hiệp định. Các hiệp định đều hướng tới tính minh bạch, hỗ trợ các DN tiếp cận thông tin, giảm thiểu những tiêu cực trong kinh doanh, giúp DN tránh rủi ro về pháp lý, kinh doanh thuận lợi và bền vững hơn. Trong thời gian vừa qua, chúng ta đã có nhiều tiến bộ trong thực hành liêm chính, đó là môi trường kinh doanh được công khai rõ ràng và sự phân biệt được giảm dần.

Trước đây, Việt Nam thường “bám” theo cơ chế “xin-cho”, kế hoạch hóa tập trung, bây giờ chúng ta dần dần tiến tới xóa bỏ hoàn toàn cơ chế này. Phân biệt đối xử giữa DN nhà nước và DN tư nhân cũng đã được giảm thiểu. Các quy định về mua sắm công, quy định về đấu thầu… đều được minh bạch hóa. Trong WTO, TPP hay các hiệp định thương mại tự do đều nhấn mạnh tới các quy định minh bạch và những DN vi phạm đều phải xử lí kể cả các DN nước ngoài có hành vi tham nhũng, bóp méo kinh doanh… để môi trường kinh doanh của chúng ta dần tốt lên. Ví dụ như quy định về mua sắm Chính phủ trong TPP sẽ làm cho môi trường kinh doanh của chúng ta nói riêng cũng như các nước tham gia hiệp định nói chung minh bạch, rõ ràng và thuận lợi hơn cho DN.

Cuối năm 2015, VCCI vừa công bố một kết quả điều tra về thực hiện minh bạch trong DN cho thấy, DN tư nhân ít thực hiện hay có thực hiện nhưng không đạt kết quả như DN lớn. Ông thấy sao về điều này?

Kết quả khảo sát 180 DN tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP.HCM có 55% DN cho rằng liêm chính gắn liền với những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức và quy phạm pháp luật, hạn chế tham nhũng, hối lộ. Tuy nhiên chỉ có 29% DN triển khai chính sách liêm chính minh bạch. Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới với một loạt hiệp định thương mại tự do đã ký kết và kết thúc đàm phán nhưng kết quả khảo sát cho thấy tỷ lệ DN được nghe về yêu cầu minh bạch và cạnh tranh trong các hiệp định chỉ chiếm 54%, không biết chiếm 43% cho thấy, đây là một vấn đề khó nên nếu khảo sát ở bất cứ nước nào cũng là một vấn đề nhạy cảm, mà đụng phải một vấn đề nhạy cảm thì câu trả lời cũng sẽ rất khó dù ở góc độ nào.

Tuy nhiên điều này phần nào cũng đã gây sức ép cho DN?

Đúng, đó là sức ép phải kinh doanh nghiêm túc, bình đẳng, phải làm đúng quy định pháp luật. DN đều ý thức được điều đó nhưng để được việc họ vẫn chọn những cách đi khác nhau

Có phải do DN chưa biết chế tài?

Không phải DN chưa nhìn thấy, chưa biết mà DN nghĩ làm cái gì mà chưa bị phát hiện thì cứ làm. Nếu làm mà được một kết quả nào đó, người ta vẫn chấp nhận rủi ro nhưng để phát triển bền vững, DN phải thay đổi. Các DN muốn ăn ngon ngủ yên, hãy kinh doanh đúng pháp luật, đúng cam kết. Tự DN phải thay đổi bởi chẳng có sức ép nào mạnh bằng sức ép của tự thân DN. Nếu Việt Nam muốn tham gia chuỗi toàn cầu thì phải đẩy mạnh liêm chính để tạo được sự tin tưởng với các đối tác. Khi tham gia vào chuỗi giá trị, phải đổi mới, sáng tạo để tạo ra giá trị cao hơn.

Nhưng những vấn đề này phải xuất phát từ tư duy và hành động của người lãnh đạo?

Người lãnh đạo rất quan trọng bởi người lãnh đạo định ra đường hướng như thế nào. Không phải dọa đi tù mà người ta không làm việc này hay làm việc kia mà chính trong chiến lược hoạt động, phát triển của DN, DN phải tự quyết định việc đó.

Trong khi DN quốc tế khá coi trọng yếu tố này khi chọn đối tác, thưa ông?

Ở một số nước có những quy định về xuyên biên giới, nghĩa là DN không thực hiện đúng trách nhiệm xã hội hay những quy định khác tại nước đầu tư thì DN đó bị xử lý theo luật pháp của nước sở tại chứ không phải nước mà họ đầu tư vào. Ví dụ ta thấy khi DN Nhật Bản hay Hoa Kỳ để xảy ra những vụ việc ở ngoài biên giới nước đó nhưng vẫn bị xử lý ở trong nước bởi người ta muốn có một môi trường minh bạch. Cơ hội chỉ dành cho DN liêm chính. Chỉ có con đường minh bạch mới phát triển bền vững.

Xin cảm ơn ông!