Doanh thu bán chéo bảo hiểm của các ngân hàng chịu nhiều tác động. Ảnh: ST

Hết thời lãi đậm

Cách đây không lâu, phản ánh về mức độ đóng góp của kênh bán chéo bảo hiểm với lợi nhuận ngân hàng, ông Phạm Văn Thịnh, Uỷ viên Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội dẫn ví dụ về số liệu năm 2020 của các ngân hàng. Theo đó, Vietcombank có lợi nhuận trước thuế là 23.050 tỷ đồng thì phí trả trước cho hợp đồng hợp tác độc quyền bán bảo hiểm nhân thọ là 9.200 tỷ đồng; ACB có lợi nhuận 9.596 tỷ đồng thì phí trả trước ngân hàng được hưởng là 8.400 tỷ đồng, chưa tính số hoa hồng đại lý trên số phí bảo hiểm được hưởng theo quy định của kinh doanh bảo hiểm... Qua đó, vị này nhấn mạnh, giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2022, thu nhập từ làm đại lý bảo hiểm nhân thọ chiếm tỷ trọng rất lớn trong lợi nhuận của các ngân hàng thương mại.

Tuy nhiên, sau những vụ việc khách hàng tố bị ngân hàng ép mua bảo hiểm, những “lập lờ” trong hợp đồng bảo hiểm gây thiệt hại cho người mua…, hoạt động bán chéo bảo hiểm tại không ít ngân hàng năm 2023 đã không còn là “con gà đẻ trứng vàng” như giai đoạn trước đây.

Nhìn vào báo cáo tài chính năm 2023 của các ngân hàng cho thấy, nhiều ngân hàng đã sụt giảm đáng kể thu nhập từ bán chéo bảo hiểm. Chẳng hạn, tại Techcombank, thu nhập từ hợp tác bảo hiểm trong năm 2023 giảm tới 62%, chỉ đạt hơn 667 tỷ đồng, hiện chỉ còn chiếm hơn 6,7% tổng lãi thuần từ hoạt động dịch vụ, trong khi con số này năm 2022 là 21,5%.

Còn tại TPBank, thu nhập từ dịch vụ kinh doanh, dịch vụ bảo hiểm và tư vấn năm 2023 đạt hơn 377 tỷ đồng, giảm gần 57% so với năm 2022. Tại kết luận thanh tra chuyên đề tại Sun Life Việt Nam của Bộ Tài chính vào tháng 6/2023, tổng doanh thu phí bảo hiểm qua TPBank trong năm 2021 đạt hơn 789 tỷ đồng, nhưng tỷ lệ hủy bỏ và chấm dứt hợp đồng bảo hiểm sau thời gian cân nhắc (năm thứ nhất) của các hợp đồng phát hành qua TPBank là 73%.

Tại VIB, năm 2023, thu nhập hoạt động dịch vụ từ hoa hồng bảo hiểm đạt trên 879 tỷ đồng, giảm 32,5% so với năm trước. Tại MB, thu nhập từ kinh doanh và dịch vụ bảo hiểm năm 2023 đạt hơn 8.228 tỷ đồng, giảm hơn 19% so với năm 2022. Mặc dù MB đang trực tiếp sở hữu 2 công ty bảo hiểm là MIC (sở hữu 68,37%) và MB Ageas Life (61%) trong cả hai phân khúc nhân thọ và phi nhân thọ nhưng năm 2023 cũng là năm đầu tiên MB báo giảm doanh thu ở mảng này sau nhiều năm tăng trưởng khả quan.

Kỳ vọng cải thiện khi thị trường ngày càng được chấn chỉnh

Hiện thị trường bảo hiểm đang ngày càng được chấn chỉnh và minh bạch hơn, nhất là khi nhiều thông tư và quy định về kinh doanh bảo hiểm đã được Bộ Tài chính ban hành. Đặc biệt, hoạt động bán chéo bảo hiểm sẽ có nhiều tác động từ Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua hồi đầu năm và sẽ có hiệu lực thi hành từ 1/7/2024. Trong đó, Luật nghiêm cấm việc gắn sản phẩm bảo hiểm không bắt buộc với việc cung ứng sản phẩm/dịch vụ khác của ngân hàng dưới mọi hình thức.

Theo phân tích của Công ty Chứng khoán SSI, trong những năm gần đây, người vay phải trả thêm khoảng 3-6% tổng giá trị khoản vay cho một hợp đồng bảo hiểm để có thể vay vốn ngân hàng, khiến doanh thu phí từ hoạt động bán chéo bảo hiểm trở thành một nguồn thu quan trọng đối với ngân hàng. Nhưng SSI nhận định, hoạt động bán bảo hiểm qua kênh ngân hàng bị giám sát chặt chẽ hơn đã khiến tỷ lệ % thu nhập từ bán bảo hiểm trong tổng cơ cấu thu nhập phí dịch vụ giảm xuống tại nhiều ngân hàng.

Tương tự, báo cáo của Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam cũng cho rằng hoạt động phân phối bảo hiểm qua kênh ngân hàng của các ngân hàng bị tác động đáng kể và cần thời gian dài để phục hồi, đặc biệt là nhóm các ngân hàng có tỷ trọng thu nhập từ bán chéo bảo hiểm trong tổng thu nhập lãi ngoài cao như VIB, ACB…

Trước những ảnh hưởng và thực tế doanh thu đã giảm, trong chiến lược kinh doanh, nhiều ngân hàng đã kịp thời xoay chuyển để lấy nguồn thu từ lĩnh vực khác bù đắp cho lĩnh vực bị ảnh hưởng tiêu cực. Chẳng hạn, đại diện Techcombank cho biết, thu từ hoạt động dịch vụ vẫn đạt mức cao do tiếp tục được dẫn dắt bởi phí thu từ thanh toán, thư tín dụng (L/C), thẻ… nên có thể bù đắp cho những khó khăn trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp và bảo hiểm. Còn tại VIB, tổng thu nhập hoạt động năm 2023 tăng 24,7% so với cùng kỳ, chủ yếu do thu nhập ngoài lãi tăng nhờ thu nhập ròng từ giao dịch ngoại tệ và trái phiếu, cùng thu nhập đáng kể từ việc thu hồi và xử lý nợ xấu…

Tuy vậy, các chuyên gia đánh giá, doanh thu từ bán chéo bảo hiểm tại các ngân hàng vẫn có nhiều cơ hội cải thiện. Theo đó, cùng với nỗ lực mang lại tính minh bạch cho thị trường từ phía cơ quan quản lý, các ngân hàng cần công khai, minh bạch trong hoạt động cung cấp dịch vụ; các doanh nghiệp bảo hiểm cũng cần chủ động tăng cường giám sát, đào tạo nhân viên, đưa ra dịch vụ bảo hiểm thuận lợi… để người dân cải thiện niềm tin và hiểu biết về dịch vụ bảo hiểm.