Chi hơn 1,4 triệu tỷ đồng nhập khẩu hàng từ Trung Quốc
	Trung Quốc thay đổi xu hướng sản xuất, tác động lớn tới xuất nhập khẩu Việt Nam
	Duy trì “dòng chảy” xuất khẩu nông sản, nhất là xuất khẩu sang Trung Quốc

Kiểm soát hiệu quả rủi ro trong thương mại về gỗ và sản phẩm gỗ giữa Việt Nam và Trung Quốc có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của ngành gỗ Việt Nam. Ảnh: N.Thanh

Xuất khẩu nguyên liệu chiếm ưu thế

Theo Báo cáo “Thương mại gỗ Việt Nam – Trung Quốc 2015 – 2020: Thực trạng và xu hướng” vừa được nhóm nghiên cứu của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST), Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định (FPA Bình Định), Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TPHCM (HAWA), Hiệp hội chế biến gỗ Bình Dương (BIFA) và Tổ chức Forest Trends công bố, xét trong cả giai đoạn 2015-2020, quan hệ thương mại gỗ và sản phẩm gỗ giữa Việt Nam và Trung Quốc nói chung duy trì tốc độ tăng tốt.

XK gỗ và sản phẩm gỗ từ Việt Nam sang Trung Quốc tăng trưởng khoảng 4,3%/năm. Kim ngạch XK tăng từ 986 triệu USD năm 2015 lên 1,227 tỷ USD năm 2019, sau đó giảm còn khoảng 1,208 tỷ USD năm 2020. Các mặt hàng Việt Nam XK sang Trung Quốc chủ yếu là gỗ nguyên liệu với kim ngạch XK các mặt hàng trong nhóm này chiếm 86,2% trong tổng kim ngạch xuất khẩu.

Ông Trần Lê Huy, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký FPA Bình Định cho biết, năm có tỷ trọng kim ngạch XK gỗ nguyên liệu thấp nhất là năm 2016 thì cũng chiếm tới 82,3%; năm cao nhất là năm 2020 chiếm 92%. Kim ngạch XK các mặt hàng nhóm đồ gỗ chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ.

Ông Tô Xuân Phúc, chuyên gia của Tổ chức Forest Trends phân tích, Chính phủ Việt Nam luôn khuyến khích các DN Việt tập trung vào sản xuất và XK các mặt hàng có giá trị gia tăng cao (tức các mặt hàng thuộc nhóm sản phẩm gỗ). Chính sách của Chính phủ cũng đi theo hướng hạn chế XK nguyên liệu thô thông qua việc áp dụng thuế XK. Hiện mức thuế XK đối với mặt hàng dăm và các loại ván lần lượt là 2% và 10%.

Chính phủ kỳ vọng áp dụng thuế XK đối với các mặt hàng này sẽ tạo động lực cho các DN đầu tư vào chế biến sâu, dựa trên các nguồn nguyên liệu này. Tuy nhiên, lượng XK các mặt hàng này liên tục tăng trong những năm vừa qua là minh chứng điển hình cho thấy, khuyến khích DN đầu tư vào chế biến sâu thông qua công cụ là “cây gậy” là chưa đủ. “Điều này cần đòi hỏi các công cụ là “củ cà rốt”, như các cơ chế chính sách khuyến khích trồng rừng gỗ lớn, thúc đẩy chuỗi liên kết giữa các DN và giữa DN và các hộ trồng rừng, tạo môi trường thu hút đầu tư sâu, môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các DN”, ông Phúc nói.

Nỗi lo gian lận thương mại

Ở chiều NK, hiện nay Trung Quốc là nguồn cung gỗ và sản phẩm gỗ lớn nhất của Việt Nam. Nhóm nghiên cứu chỉ ra, kim ngạch NK từ Trung Quốc tăng đều qua từng năm. Đáng chú ý, tốc độ tăng trưởng trong NK lớn hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng trong XK từ Việt Nam sang Trung Quốc, đạt con số khoảng 27%/năm. Cụ thể, kim ngạch NK gỗ và các sản phẩm gỗ từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng 3,3 lần từ 258 triệu USD năm 2015 lên 846 triệu năm 2020.

Ông Tô Xuân Phúc nhấn mạnh, một số mặt hàng NK từ Trung Quốc có mức tăng trưởng cao tiềm ẩn rủi ro về gian lận thương mại. Khi căng thẳng thương mãi Mỹ - Trung xảy ra, Chính phủ Mỹ áp dụng các mức thuế mới đối với mặt hàng gỗ của Trung Quốc XK vào thị trường này. Tùy từng loại mặt hàng cụ thể, mức thuế mới có thể lên tới trên 200% thậm chí cao hơn. Kết quả là các mặt hàng đồ gỗ từ Trung Quốc XK vào Mỹ giảm nghiêm trọng. Gỗ dán của Trung Quốc là một trong những nhóm sản phẩm chịu tác động này.

Trong bối cảnh đó, luồng cung gỗ dán từ Trung Quốc sang Việt Nam tăng vọt, đồng thời XK gỗ dán từ Việt Nam sang Mỹ cũng tăng theo. Điều này làm phát sinh các lo ngại về việc các công ty của Trung Quốc mượn kênh Việt Nam (lấy xuất xứ Việt Nam) để XK sản phẩm gỗ dán của mình sang Mỹ nhằm tránh các mức thuế mới. “Hệ quả là Chính phủ Mỹ cũng đã mở điều tra một số công ty gỗ dán từ Việt Nam XK sang Mỹ”, ông Tô Xuân Phúc nói.

Đại diện VIFORES thông tin thêm, đồ nội thất và ghế ngồi là 2 nhóm mặt hàng NK từ Trung Quốc vào Việt Nam có tốc độ tăng trưởng lớn nhất. Trong nhóm đồ nội thất, tủ bếp và các bộ phận của tủ bếp có tốc độ tăng trưởng mạnh nhất. Đây cũng chính là các nhóm mặt hàng nằm trong danh sách bị Chính phủ Mỹ chính thức điều tra về gian lận thương mại và áp thuế khi XK từ Trung Quốc vào Mỹ. “Rủi ro về gian lận thương mại xảy ra khi Việt Nam được sử dụng là địa chỉ trung chuyển giúp đồ gỗ từ Trung Quốc tiếp cận với các thị trường XK có mức thuế cao được áp dụng đối với đồ gỗ nguồn gốc từ Trung Quốc”, ông Tô Xuân Phúc nói.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Hải quan, ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch VIFORES nhấn mạnh: “Kiểm soát hiệu quả rủi ro trong thương mại về gỗ và sản phẩm gỗ giữa Việt Nam và Trung Quốc, đặc biệt là về gian lận và lẩn tránh xuất xứ đối với các mặt hàng gỗ của Trung Quốc NK vào Việt Nam có vai trò quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của ngành gỗ Việt Nam. Làm được điều này đòi hỏi các cơ quan quản lý rà soát kỹ lưỡng toàn bộ các luồng cung NK từ Trung Quốc, tập trung vào các mặt hàng có tín hiệu rủi ro cao”.

Theo ông Tô Xuân Phúc, các Hiệp hội gỗ có vai trò quan trọng trong việc thu thập các thông tin, bằng chứng về các đơn vị, cá nhân, các mặt hàng có tín hiệu rủi ro và chia sẻ các thông tin này với các cơ quan quản lý, nhằm xử lý vi phạm. Giảm rủi ro cũng đòi hỏi các hoạt động cảnh báo rủi ro cần được cập nhật thường xuyên cho các bên liên quan tham gia chuỗi cung.