Trước đây, việc quản lý vốn nhà nước tại các DN rất phân tán và do nhiều đầu mối đảm nhận. Tình trạng các bộ và UBND tỉnh, thành phố thực hiện đồng thời cả 3 chức năng: Quản lý nhà nước về kinh tế, chủ quản cấp trên đối với DN và đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại DN còn phổ biến. Bất cập trong quản lý vốn nhà nước tại DN không chỉ nằm ở sự phân tán, mà quan ngại hơn, nằm ở tình trạng kém minh bạch, thiếu chuyên nghiệp do cơ quan quản lý “vừa đá bóng vừa thổi còi”.

Với khối tài sản nằm trong các DNNN, DN có vốn nhà nước lên tới gần 400 tỷ USD, việc chuyển giao một số loại hình DN về SCIC chính là biện pháp hiệu quả nhất để tách biệt các chức năng và đưa hoạt động của DN trở nên minh bạch hơn.

Nói là thế nhưng thực tế, đến hết tháng 12/2016, SCIC đã tiếp nhận quyền đại diện sở hữu vốn Nhà nước tại hơn 1.000 DN, tổng giá trị vốn Nhà nước tiếp nhận là 9,9 nghìn tỷ đồng (theo giá thị trường là hơn 15 nghìn tỷ đồng), chỉ bằng 1% tổng vốn nhà nước tại các DN, trong đó hơn 80% là DN nhỏ, hoạt động kém hiệu quả, gần 7% thuộc diện kiểm soát đặc biệt, thua lỗ. Cũng có nghĩa là việc “vừa đá bóng vừa thổi còi” tuy bớt nhưng vẫn nhiều.

Trong hơn 3 năm triển khai, các biện pháp “nhẹ” đã được sử dụng triệt để. Bằng chứng là Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ và cả Bộ Tài chính liên tục phát đi nhiều văn bản “thúc giục” nhưng nhiều bộ, ngành và địa phương vẫn “chống lệnh”. Thậm chí có nơi còn “lách luật”, đem vốn đi bán trước khi chuyển giao dù Thủ tướng đã có văn bản không cho phép.

Việc chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại DN từ các bộ, UBND cấp tỉnh về SCIC là giải pháp quan trọng trong quá trình cơ cấu lại khu vực DNNN, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài sản nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh bình đẳng, công bằng giữa các loại hình DN. Một toa tàu nặng, cả đoàn tàu sẽ lâu đến đích.

Để giải quyết sự ì ạch hiện tại, trông chờ vào quyết tâm của các đơn vị có lẽ chưa đủ. Đã đến lúc việc xử lý các cơ quan, tổ chức, cá nhân cần được quy định thành chế tài rõ ràng, bằng văn bản vi phạm pháp luật để nâng cao trách nhiệm trong các khâu. Như một vị chuyên gia kinh tế đã nói khi bình luận về vấn đề này: “Nhẹ không ưa...thì phải nặng!”