Thực tế không thể phủ nhận, khi ưu đãi thuế, khả năng thu ngân sách từ XNK sẽ bị ảnh hưởng. Thống kê của Bộ Tài chính mới đây cho thấy, số thu thuế NK của Việt Nam từ ASEAN trong 9 tháng đầu năm 2017 giảm khoảng 19% so với cùng kỳ năm 2016, cụ thể là 9.505 nghìn tỷ đồng so với 11.757 nghìn tỷ đồng. Chi tiết số thu theo một số nhóm hàng tiêu biểu có thể thấy, số thu từ NK một số mặt hàng có tăng do lượng tăng như ô tô 9 chỗ ngồi trở xuống tăng 938 tỷ đồng; hàng điện gia dụng và linh kiện tăng 79 tỷ đồng; máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện tăng 77 tỷ đồng; dầu mỡ động thực vật tăng 28 tỷ đồng; linh kiện và phụ tùng ô tô tăng 26 tỷ đồng. Song, số thu từ NK một số mặt hàng khác lại có đà giảm mạnh hơn như dầu diesel giảm 1.139 tỷ đồng; xăng giảm 913 tỷ đồng; nguyên phụ liệu dệt, may, da, giày giảm 158 tỷ đồng,... đây là áp lực lớn với ngành Tài chính.

Trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng như vậy, song Bộ Tài chính đã chủ động triển khai nhiều giải pháp tái cơ cấu nguồn thu NSNN, điều chỉnh chính sách thu không chỉ dựa vào thuế NK, nhằm đảm bảo giữ vững cân đối NSNN. Trong khi tỷ trọng thu từ thuế XNK giảm thì nguồn thu thuế nội địa đã được cải thiện và tăng dần trong thời gian gần đây.

Ở một mặt khác, cùng với những thách thức, tác động tích cực của việc thực hiện các FTA đến nền kinh tế là khá rõ. Hàng nghìn dòng thuế về 0%, DN sẽ có nguồn nguyên liệu tốt, rẻ, nghĩa là đầu vào giảm, sẽ góp phần tăng hiệu quả cho sản xuất kinh doanh, tăng sức cạnh tranh cho DN, góp phần tăng trưởng kinh tế. Việc cần làm bây giờ là các DN phải chủ động tăng cường năng lực quản trị, đổi mới chất lượng nguồn nhân lực, gắn kết chuỗi cung ứng toàn cầu, đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản xuất, tạo năng lực cạnh tranh để tận dụng mọi cơ hội do đổi mới mang lại. Cùng với nỗ lực tự thân của các DN, các cơ quan quản lý cũng cần đổi mới tư duy trong hoạch định chính sách, cải cách thủ tục hành chính, chủ động tháo gỡ khó khăn, tạo thuận lợi cho môi trường sản xuất kinh doanh, tăng sức cạnh tranh cho DN.

Nhìn chung, nếu nhắc đến cắt giảm thuế NK theo FTA, chúng ta cần nhìn thoáng ra, đánh giá công bằng cả những điểm lợi đối với người dân, DN, nền kinh tế thay vì chỉ “chăm chăm” lo lắng cho “túi tiền của mình".