Hoạt động giao thương hàng hoá tại cửa khẩu quốc tế Nậm Cắn. Ảnh: H.Nụ

Còn rào cản, hạn chế thương mại biên giới

Với hơn 5.000km đường biên giới với Trung Quốc, Lào và Campuchia, nằm ở vị trí trung tâm khu vực Đông Nam Á - khu vực đang được đánh giá cao về sự chuyển mình, phát triển mạnh mẽ và tăng trưởng về hoạt động thương mại, Việt Nam đang sở hữu nhiều lợi thế, điều kiện chiến lược để kỳ vọng vươn lên trở thành trung tâm giao thương trong khu vực, trở thành cửa ngõ kết nối thương mại quan trọng giữa các quốc gia láng giềng nói chung và các nước trong khu vực Đông Nam Á nói riêng với các nền kinh tế phát triển trên thế giới.

Bà Nguyễn Thị Mai Linh, Trưởng phòng Thuận lợi hóa thương mại, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), thương mại biên giới đang đứng trước những cơ hội phát triển mới. Trong đó tuyến biên giới đất liền với hệ thống các cửa khẩu, đường giao thông, các hành lang kinh tế xuyên quốc gia, các khu hợp tác kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu, khu thương mại tự do và khu bảo thuế đã và đang được xây dựng, nâng cấp, được đánh giá là một trong những cửa ngõ chính, quan trọng trong hợp tác phát triển kinh tế, thương mại, đầu tư giữa Việt Nam và các nước ASEAN với Trung Quốc. Khu vực thương mại tự do ASEAN – Trung Quốc được thành lập, tạo nên động lực lớn cho hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư giữa hai thị trường ASEAN và Trung Quốc…

Bên cạnh những lợi thế, thương mại biên giới toàn tuyến biên giới đất liền còn nhiều khó khăn. Mặc dù cơ sở hạ tầng tại các khu vực cửa khẩu các tỉnh biên giới đã được quan tâm đầu tư, đặc biệt là hạ tầng giao thông vận tải, tuy nhiên hệ thống logistics vẫn còn một số vấn đề như khó khăn trong khai thác đường sắt với Trung Quốc do chưa đồng bộ về khổ đường ray; hệ thống sông dốc, nhiều đá ngầm khi khai thác vận tải; chưa có trung tâm logictics với đầy đủ các chức năng cơ bản. Do đó, dẫn đến chi phí dịch vụ logictics còn cao, tính liên kết giữa các vùng, các doanh nghiệp gặp nhiều hạn chế. Tuyến biên giới giáp Lào, việc phát triển cơ sở hạ tầng, nhất là xây dựng các tuyến đường kết nối tới cửa khẩu, tuyến đường liên huyện tại một số khu vực còn chậm và chưa tương xứng với nhau, chưa đáp ứng được tiềm năng và nhu cầu của hoạt động mua bán, trao đổi, lưu thông hàng hóa tại khu vực biên giới.

Với đối tác lớn như Trung Quốc, hàng hóa xuất khẩu qua các cửa khẩu trên địa bàn các tỉnh biên giới Việt Nam – Trung Quốc chủ yếu là nông sản, trái cây; số lượng chủng loại nông sản, trái cây được xuất khẩu cũng hạn chế so với tiềm năng sản xuất, chế biến nông sản, trái cây của Việt Nam. Bên cạnh đó, một số mặt hàng nông sản chưa được ký Nghị định thư về kiểm dịch nên phải kiểm tra thực tế 100% lô hàng, ảnh hưởng đến thời gian thông quan.

Đối với tuyến biên giới giáp Lào, hàng hóa sản xuất có quy mô nhỏ, phần lớn là nguyên liệu chưa qua chế biến, mang tính thời vụ, không ổn định, số lượng mặt hàng còn ít, giá trị thấp, chưa hình thành vùng sản xuất tập trung, chưa áp dụng tiêu chuẩn, truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu, chưa hình thành chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ. Trên tuyến biên giới giáp Campuchia, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang Campuchia có cơ cấu tương đồng với hàng hóa của Thái Lan, Trung Quốc và chịu sự cạnh tranh gay gắt về chất lượng, mẫu mã và giá cả.

Tăng cường đầu tư phát triển hạ tầng khu vực biên giới

Ở góc độ địa phương, đại diện Sở Công Thương Nghệ An cho biết, hiện nay tỉnh có khoảng gần 70 doanh nghiệp Nghệ An hoạt động xuất nhập khẩu với Lào. Các danh nghiệp trên địa bàn chủ yếu hoạt động qua cửa khẩu quốc tế Nậm Cắn với tổng kim ngạch năm 2023 đạt 100,66 triệu USD, trong đó kim ngạch xuất khẩu 27,65 triệu USD, kim ngạch nhập khẩu 73,01 triệu USD. Thương mại biên giới Nghệ An - Lào trong những năm qua có bước phát triển nhưng chưa xứng với tiềm năng của mỗi bên. Kim ngạch xuất nhập khẩu đối với thị trường Lào đạt thấp (chiếm khoảng 5% trên tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của tỉnh Nghệ An).

Để thúc đẩy phát triển thương mại biên giới, Sở Công Thương Nghệ An cho rằng, cần có lộ trình và tăng cường công tác đầu tư phát triển hạ tầng khu vực biên giới nhất là tại khu vưc các cửa khẩu có điều kiện phát triển để thúc đẩy thương mại biên giới Việt - Lào. Đồng thời, cụ thể hóa, đa dạng hóa hoạt động hỗ trợ xúc tiến thương mại, xúc tiến xuất khẩu. Hiện nay Hiệp định thương mại biên giới Việt - Lào khuyến khích các hoạt động xúc tiến thương mại biên giới Việt - Lào, trong thời gian tới cần đa dạng hóa các loại hình xúc tiến thương mại sang Lào như: tổ chức các phiên chợ hàng Việt tại Lào; hội nghị kết nối cung cầu trực tiếp và trực tuyến; hỗ trợ kinh phí cho các tỉnh tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại với Lào, Thái Lan..

Trên địa bàn An Giang, ông Lê Trung Hiếu, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư tỉnh cho biết, An Giang là tỉnh nằm trong Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng bằng sông Cửu Long, có đường biên giới tiếp giáp 2 tỉnh Kandal và Takeo (Vương quốc Campuchia), với 5 cửa khẩu (2 cửa khẩu quốc tế Tịnh Biên, Vĩnh Xương; 2 cửa khẩu chính: Khánh Bình, Vĩnh Hội Đông và 1 cửa khẩu phụ Bắc Đai).

An Giang có tiềm năng rất lớn để phát triển kinh tế thương mại biên giới liên vùng và liên quốc gia do nằm ở vị trí trung tâm 3 thành phố lớn (TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ và Phnom Pênh – Vương quốc Campuchia). Để duy trì và tiếp tục phát huy thế mạnh giao thương khu vực biên giới, tỉnh đã và đang tiếp tục đẩy mạnh thực hiện mời gọi đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật, từng bước đảm bảo phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế biên giới với mục tiêu đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030, đưa An Giang trở thành điểm trung chuyển hàng hóa trọng yếu của vùng và cả nước vào thị trường Campuchia và tiến tới thị trường các quốc gia ASEAN.