Một số con số đáng chú ý: tỉ lệ người dân cho biết phải “lót tay” cho công chức để làm giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và cho giáo viên tiểu học công lập (để con em được quan tâm hơn) tiếp tục tăng; khoảng 54% cho rằng cần đưa hối lộ mới xin được việc làm trong khu vực nhà nước (tỉ lệ này năm 2011 là 51%).

Ở TP. Hồ Chí Minh năm 2015, chỉ có gần 2,3% người bị vòi vĩnh cho biết đã tố giác hành vi đòi hối lộ của cán bộ chính quyền (trong khi năm 2011 tỉ lệ này là 12,5%); còn ở Hà Nội, tỉ lệ người tố cáo tham nhũng hầu như không có (0%) năm 2015, trong khi con số này là 0,2% năm 2011...

Cho dù nghiên cứu nào cũng không thể phản ánh toàn diện thực tế cuộc sống, nhưng với kết quả của Báo cáo này chúng ta có thể thấy rõ hơn phần nào về hiệu quả của cuộc chiến chống tham nhũng, công cuộc xây dựng một chính quyền liêm chính, phục vụ.

Kết quả trên cũng đặt ra những câu hỏi, vì sao chúng ta luôn đề cao, nỗ lực trong công cuộc chống tham nhũng; đã đề ra nhiều giải pháp áp dụng ở các cấp, ngành để kiểm soát vấn đề này nhưng kết quả vẫn rất hạn chế? Nguyên nhân thì có nhiều nhưng có một yếu tố quan trọng cũng không còn mới mẻ, đó là sự tham gia của người dân.

Người dân luôn được coi như một chủ thể quan trọng hàng đầu trong việc chống tham nhũng, tiêu cực trong bộ máy hành chính. Họ vừa là chủ thể có quyền và trách nhiệm thực hiện cuộc đấu tranh, vừa là nạn nhân của các hành vi nhũng nhiễu. Nhưng việc mức độ chịu đựng trước những vòi vĩnh, nhũng nhiễu của người dân tăng lên chứng tỏ vai trò chống tham nhũng, tiêu cực đang bị hạn chế, thiếu một năng lượng đủ mạnh để đẩy lùi tiêu cực.

Thực tế này yêu cầu chúng ta cần có những liều thuốc hữu hiệu hơn cho căn bệnh tham nhũng. Đó là, cần quyết liệt trong việc rà soát, bổ sung, “tăng lực” cho hệ thống cơ chế, quy định pháp luật; làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu ở mỗi cơ quan; xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Bên cạnh đó, “người dân cần được tham gia nhiều hơn vào quá trình hoạch định, thực hiện và theo dõi chính sách, đóng vai trò làm chủ cao hơn đối với chính sách. Phải tạo văn hóa cởi mở, minh bạch trong các cơ quan của chính quyền, giúp chúng ta có một hệ thống mạnh mẽ hơn, cởi mở hơn…”- khuyến nghị của ông Kamal Malhotra, điều phối viên thường trú Liên Hợp quốc tại Việt Nam tại buổi công bố Báo cáo.