Hơn lúc nào hết, vấn đề quản lý nợ một cách chủ động và hiệu quả đang được đặt ra khẩn thiết, mà quan trọng và cấp bách nhất là hoàn thiện thể chế quản lý nợ công với việc đưa ra một mô hình quản lý nợ đúng đắn nhất.

Luật Quản lý nợ công 2009 đã khẳng định Chính phủ thống nhất quản lý nợ công và giao cho Bộ Tài chính làm đầu mối quản lý nợ công. Nói cách khác, Bộ Tài chính chịu toàn bộ trách nhiệm về quản lý nợ công theo phân công của Chính phủ.

Song, trên thực tế, quá trình đàm phán vay nợ công chủ yếu do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện còn phân bổ sử dụng nợ công thuộc thẩm quyền của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Vô hình trung, Bộ Tài chính chỉ làm nhiệm vụ như nhân viên kế toán, chuyên ghi chép về nợ công và tập trung tìm nguồn để trả nợ. Thực tế đó gây ra hiện tượng cắt khúc, thiếu phối kết hợp trong quản lý, đùn đẩy thậm chí xuất hiện cả lợi ích cục bộ lấn át lợi ích quốc gia trong quản lý và sử dụng nợ công. Tình trạng thiếu thống nhất giữa vay nợ, sử dụng khoản nợ vay và trả nợ vay diễn ra cả trong hạch toán sổ sách, hệ thống thông tin quản lý nợ công lẫn đánh giá giám sát hiệu quả sử dụng từng khoản nợ vay và bố trí nguồn trả nợ vay hợp lý. Vì vậy, quản lý nợ công thời gian qua bị đánh giá là thiếu hiệu quả, lúng túng và bị động.

Để giải quyết vấn đề, có ý kiến cho rằng không cần thiết phải thay đổi mô hình, đơn giản chỉ cần Chính phủ thực hiện tốt vai trò quản lý thống nhất đối với nợ công và phối hợp đồng bộ hoạt động của các bộ, ngành có liên quan tới quản lý nợ công. Thế là đủ!

Tuy nhiên, nhiều ý kiến lại cho rằng, cần có sự thay đổi. Chuyên gia kinh tế, TS. Vũ Đình Ánh gợi ý: Trong điều kiện của nước ta thì nên chăng Chính phủ giao toàn bộ trách nhiệm quản lý nợ công về một đầu mối là Bộ Tài chính trên cơ sở tập trung tất cả bộ máy có liên quan đến nợ công ở các bộ, ngành khác nhằm thống nhất quản lý về một đầu mối, giao quyền hạn và trách nhiệm rõ ràng, đồng thời phù hợp hơn với thông lệ quốc tế.

Sau đó, Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại của Bộ Tài chính hiện tại cũng cần được nâng cấp lên thành Tổng cục Quản lý nợ công và tách chức năng tài chính đối ngoại ra để Tổng cục này toàn tâm toàn ý tập trung quản lý nợ công một cách chủ động và hiệu quả. Tổng cục này cần được giao nhiệm vụ và quyền hạn đầy đủ, rõ ràng kèm theo bộ máy tổ chức và nhân sự phù hợp nhằm đảm bảo năng lực hoạt động của Tổng cục tương xứng với trách nhiệm quản lý hơn 130 tỷ USD nợ công.

Dù phương án nào được lựa chọn, có lẽ cũng đều cần phân tích rõ được ưu, khuyết với lý lẽ thuyết phục, khả thi với tiêu chí thận trọng, chặt chẽ và khả thi, hướng tới mục tiêu cuối cùng là quản lý nợ công một cách hiệu quả.