Lấy lại niềm tin, thúc đẩy thị trường trái phiếu doanh nghiệp
	Tiếp tục phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp an toàn, lành mạnh và minh bạch
	Thị trường trái phiếu doanh nghiệp: Sau cơn mưa trời sẽ sáng

Khung pháp lý mới được kỳ vọng sẽ tháo gỡ những bất cập hiện tại của thị trường TPDN. Ảnh: ST

Đi chậm nhưng chắc chắn

Theo dữ liệu Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA) tổng hợp từ HNX và SSC, tính đến ngày 31/1/2023, chưa có đợt phát hành TPDN nào trong năm 2023. Các đợt phát hành được công bố trong tháng 1/2023 hầu hết được phát hành vào tháng 12/2022. Trong khi đó, các DN đã thực hiện mua lại 8.068 tỷ đồng trong tháng 1/2023, tăng 56% so với cùng kỳ năm 2022. Dự kiến trong năm 2023, sẽ có khoảng 285.178 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn.

Các tổ chức phân tích đều có chung nhận định rằng áp lực trả nợ của các DN sẽ đạt đỉnh trong năm 2023. Đây sẽ là thách thức rất lớn cho các DN trong bối cảnh khả năng trả nợ suy giảm và việc hấp thụ vốn cũng yếu đi rất nhiều. Do đó, các DN sẽ rất khó thuyết phục để nhận được hỗ trợ từ các chủ nợ, nhà đầu tư.

Câu hỏi đặt ra hiện nay là khi nào hoạt động phát hành TPDN sẽ sôi động trở lại?

Ông Lê Hồng Khang, Giám đốc Xếp hạng Tín nhiệm, FiinRatings nhận định, trong 12 tháng tới, bức tranh chung của thị trường vẫn sẽ là gam màu xám, nghĩa là hoạt động phát hành TPDN sẽ tiếp tục trầm lắng.

Lý giải cho nhận định này, ông Khang cho biết, trong những năm gần đây, đa phần nhà đầu tư tìm đến TPDN vì mức chênh lệch lãi suất hấp dẫn so với kênh gửi tiết kiệm. Tuy nhiên, niềm tin của nhà đầu tư đã bị ảnh hưởng nặng nề trong năm 2022, nên hiện tại, ngay cả khi DN phát hành trái phiếu với lãi suất rất cao thì cũng rất khó để nhà đầu tư xuống tiền mua, vì những lo ngại về rủi ro chưa được tháo gỡ.

Tuy nhiên, mức độ phân hoá về năng lực tín dụng của các DN trong năm 2023 sẽ trở nên rất rõ ràng. Với những DN có năng lực tín dụng kém, nhiều khả năng thị trường sẽ chứng kiến những câu chuyện mất thanh khoản và DN buộc phải làm việc với trái chủ, chủ nợ để tái cấu trúc lại kỳ hạn trả nợ. Trong khi đó, nhóm DN có năng lực tín dụng khá và tốt có thể lựa chọn giữa việc thu hẹp lại hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc mua lại trái phiếu trước hạn và chờ đợi những tín hiệu tích cực hơn từ vĩ mô. Thậm chí một số DN có thể chủ động trong các hoạt động mua bán và sáp nhập (M&A).

Có cùng quan điểm với ông Khang, ở góc độ nhà đầu tư, ông Đào Phúc Tường, Chuyên gia Chứng khoán chỉ ra rằng, lãi suất huy động đã tạo đỉnh và đang đi xuống, cộng với môi trường kinh doanh khó khăn nên ngay cả DN tốt cũng phải đẩy lãi suất huy động trái phiếu lên để huy động được vốn cho nhu cầu hoạt động kinh doanh của mình. Trong giai đoạn 2020-2021, đa phần TPDN phát hành trên thị trường, nhà đầu tư đều có mức lợi tức khoảng 8-9%, trong khi lãi suất huy động của ngân hàng ở mức 6-7%. Tức là phần bù rủi ro của TPDN ở mức 1-3%.

Nhưng ở thời điểm hiện tại, ông Tường đánh giá có nhiều TPDN có xác suất vỡ nợ rất thấp, nhưng lợi tức lại gấp đôi lãi suất gửi ngân hàng đối với các kỳ hạn tương đương. Như vậy, trái phiếu đang là kênh đầu tư khá hấp dẫn với những nhà đầu tư thụ động.

Ông Khang cũng cho biết thêm, dù hoạt động phát hành TPDN đang khá trầm lắng, nhưng đây vẫn là kênh huy động vốn hiệu quả cho DN. Bằng chứng là FiinRatings vẫn đang hỗ trợ rất nhiều nhà đầu tư tổ chức làm việc với các tổ chức phát hành để thực hiện đánh giá xếp hạng tín nhiệm. “Thị trường đang bước vào giai đoạn phát triển mới, tập trung vào chiều sâu khi nhà đầu tư tổ chức đang là đối tượng chính trên thị trường” – ông Khang nhấn mạnh.

Xét về dài hạn, ông Khang nhận định Việt Nam đang đi đúng hướng trong việc tạo ra những công cụ hỗ trợ cho thị trường phát triển bền vững trong dài hạn, như quỹ đầu tư trái phiếu, hoạt động xếp hạng tín nhiệm… Những công cụ này sẽ giúp mang lại các góc nhìn đa chiều hơn, tránh tình trạng bất cân xứng thông tin, bất cân xứng khả năng đánh giá rủi ro và tránh được những sự việc đáng tiếc. “Thị trường đang đi chậm, nhưng là những bước đi chắc chắn” – ông Khang khẳng định.

Kỳ vọng vào khung pháp lý mới

Trong đó, tổ chức phát hành cần chủ động minh bạch thông tin; cơ quan quản lý cần có nhiều giải pháp đồng bộ để vực dậy thị trường TPDN và nhà đầu tư cần trang bị đầy đủ kiến thức, thông tin để có thể “chọn mặt gửi vàng”.

Mới đây, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định 65/2022/NĐ-CP quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu ra thị trường quốc tế với nhiều quy định mới được đề xuất. Cụ thể, Bộ Tài chính đề xuất quy định thanh toán gốc, lãi trái phiếu bằng tài sản khác như sản phẩm bất động sản hoặc cổ phần DN.

Theo đó, Bộ Tài chính trình Chính phủ quy định trường hợp doanh nghiệp không thể thanh toán gốc, lãi trái phiếu bằng tiền thì có thể đàm phán với nhà đầu tư để thanh toán bằng tài sản khác theo nguyên tắc: tuân thủ quy định pháp luật; phải được người sở hữu trái phiếu chấp thuận; doanh nghiệp phải công bố thông tin và chịu trách nhiệm về tình trạng pháp lý của tài sản sử dụng để thanh toán gốc, lãi trái phiếu.

Dự thảo mới cũng quy định cho phép các trái phiếu đã phát hành trước đây còn dư nợ được đàm phán để thay đổi kỳ hạn, tối đa 2 năm; bổ sung quy định trường hợp đàm phán thay đổi điều kiện, điều khoản trái phiếu mà có nhà đầu tư không chấp thuận thì doanh nghiệp phải thanh toán đầy đủ lãi, gốc trái phiếu cho nhà đầu tư này.

Các quy định mới này được kỳ vọng tháo gỡ khó khăn cho thị trường TPDN thông qua biện pháp linh hoạt, phù hợp với quy định pháp luật, như cơ cấu lại kỳ hạn, lãi suất, đa dạng hóa công cụ thanh toán, thanh toán trước hạn...

Trong khi đó, trái phiếu xanh (là loại trái phiếu trong đó nguồn vốn thu được từ phát hành sẽ chỉ được sử dụng để tài trợ hoặc tái cấp vốn, một phần hoặc toàn bộ, cho các dự án xanh mới... - PV) đang được xem là một xu hướng có thể mang lại sự chuyển biến mới cho thị trường. Việt Nam có thể sẽ sớm ban hành Quy định tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh. Hiện khung tiêu chí này đang trong giai đoạn lấy ý kiến và kỳ vọng sẽ được sớm ban hành trong đầu năm 2023. Đây sẽ là tiền đề để phát hành những lô trái phiếu xanh đầu tiên, giúp thị trường phát triển theo hướng mới lành mạnh hơn.

Trong đó, kênh huy động vốn của nhiều ngành như năng lượng, xây dựng, bất động sản xanh… sẽ được rộng mở. Do đó, các DN Việt Nam nên chuẩn bị cho xu hướng thu hút huy động trái phiếu xanh này ngay trong năm 2023 và các năm tới đây.