Thoát khỏi nhóm nước có thu nhập thấp, song kinh tế Việt Nam vẫn phải vật lộn với nhiều khó khăn, thách thức. Tuy nhiên, tiêu dùng vượt quá mức thu nhập bình quân, sính hàng ngoại, đặc biệt với các sản phẩm có giá trị, như: ô tô, xe máy, điện thoại di động, mỹ phẩm đắt tiền vẫn là "căn bệnh" chưa có thuốc chữa của người Việt.

Điều này có thể minh chứng bằng con số tăng trưởng của thị trường ô tô. Mặc dù giá ô tô liên tục tăng, nhưng nửa đầu năm nay, vẫn tăng trưởng 15% là con số lưu tâm. Tính trung bình người Việt mua khoảng 800 xe ô tô mới mỗi ngày. Con số này cách đây 2 năm chỉ vào khoảng 500 chiếc. Những chiếc xe sang sản xuất số lượng hạn chế cũng lần lượt có mặt tại Việt Nam.

Hàng năm, Chính phủ có báo cáo tổng kết về việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, luôn có phần đánh giá về tiết kiệm, chống lãng phí trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của nhân dân. Tuy nhiên, phần đánh giá này ít được để ý và chưa năm nào có tổng kết bằng những con số, số liệu cụ thể về việc lãng phí trong dân.

Trên thực tế, vấn đề này kể cũng khó tổng kết, bởi không thể "đếm tiền trong túi của dân" được. Song sự phô trương, xa hoa, lãng phí lại thể hiện ngay ở hành vi mua sắm và mức độ tiêu dùng.

Ví dụ, nhiều năm nay, nếp sống văn minh, tiết kiệm trong việc cưới, việc tang đã được nhân rộng. Phong trào tiết kiệm điện được người dân hưởng ứng. Hay như cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” nhiều năm nay đã góp phần thay đổi thói quen tiêu dùng hàng ngoại của người dân, chuyển sang hướng tiêu dùng hàng hóa trong nước sản xuất.

Nhưng, ý thức tiết kiệm chưa thực sự được nâng cao. Đây cũng là nhận xét nhiều năm nay trong báo cáo thẩm tra về vấn đề này của Ủy ban Tài chính- Ngân sách của Quốc hội. "Điểm mặt" những lãng phí, Ủy ban này cho rằng, việc tổ chức lễ hội, tâm lý tiêu dùng và ý thức tiết kiệm của người dân chưa cao.

Như công tác quản lý, tổ chức lễ hội tại một số địa phương còn yếu kém, vẫn để xảy ra biểu hiện thương mại hóa lễ hội, lợi dụng lễ hội để trục lợi. Bên cạnh đó, tâm lý tiêu dùng của một bộ phận nhân dân còn thực dụng, phô trương, hình thức, tiêu dùng vượt quá mức thu nhập bình quân, sính hàng ngoại...

Nhìn ra nước láng giềng Singapore, hôm nay báo chí đưa tin giới trẻ nước này đã có cái nhìn mới về tiết kiệm so với thế hệ cha mẹ mình. Họ sẵn sàng thuê chung nhà hay đi chung xe để giảm chi phí; tham gia vào các dịch vụ dùng chung... Họ thiết lập một ngân sách hàng tháng, cũng như lên kế hoạch trả nợ các khoản vay được ưu tiên. Thậm chí, biết nói "không" với các chi tiêu không cần thiết. Điều cốt yếu là những người trẻ này đã biết sống tiết kiệm, vừa khả năng của mình.

Đây là điều đáng để suy ngẫm.

"Sống theo khả năng của mình". Phương châm ấy nói thì dễ nhưng làm rất khó. Nếu như các cơ quan Nhà nước đã có tiêu chuẩn, định mức, chế độ để thực hành tiết kiệm, thì đối với mỗi cá nhân phải biết tự điều tiết chi tiêu theo khả năng của mình.

Trong bối cảnh nền kinh tế và đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn, mỗi cá nhân, tổ chức nếu không biết tiết kiệm sẽ gây lãng phí lớn cho xã hội.