TS Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh.

Năm 2024 là năm đầu tiên Việt Nam chính thức áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu (thuế tối thiểu toàn cầu). Trong bối cảnh mới này, Việt Nam có những cơ hội như thế nào, thưa ông?

Kinh tế Việt Nam đã qua được giai đoạn nguy hiểm, khó khăn nhất và tình hình ổn định hơn. Áp lực lạm phát - tỷ giá - lãi suất giảm, thanh khoản ngân hàng ổn định trở lại, chứng khoán - trái phiếu trải qua cơn chấn động và bắt đầu phục hồi. Trong đó, Việt Nam chưa bao giờ có cơ hội như lúc này trong việc thu hút các nhà đầu tư nước ngoài (FDI), đặc biệt là các nhà tư có chất lượng (nhà đầu tư chiến lược). Trải qua 2 tháng đầu năm 2024, FDI tăng gần 40% là điểm nhấn về kinh tế.

Hiện nay, có 4 nhóm nhân tố quan trọng nhất mà các nhà đầu tư nhìn nhận, xem xét để lựa chọn địa điểm quốc gia, nền kinh tế để đầu tư. Đó là vấn đề liên quan đến hiệu quả khi đầu tư; lợi thế so sánh về nhân công, tài nguyên thiên nhiên, thị trường nội địa…; lòng tin về chiến lược, chính trị và cuối cùng là nhóm nhân tố quản trị rủi ro, khả năng chống chịu của nền kinh tế.

Đối chiếu với các nhóm nhân tố trên, chúng ta thấy Việt Nam đang có rất nhiều điều kiện thuận lợi để thu hút FDI. Chúng ta tự do hóa với rất nhiều hiệp định thương mại, lợi thế so sánh vẫn còn; kết nối đường biển, đường hàng không, hàng hải khá là tốt. Với nhóm nhân tố thứ hai, Việt Nam cũng đang chuyển đổi số, nỗ lực chuyển đổi xanh, nỗ lực bắt kịp với nhiều khía cạnh khác nhau của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Việt Nam hiện có nhiều đối tác tin cậy gắn với những Hiệp định thương mại tự do. Mới đây, Việt Nam cũng vừa nâng cấp mối quan hệ lên Đối tác Chiến lược toàn diện với nhiều đối tác quan trọng. Cuối cùng nền kinh tế Việt Nam với sức chịu đựng qua các đại dịch, qua cuộc khủng hoảng hiện nay trên thế giới tương đối được. Song nói như vậy không có nghĩa là mọi việc đều êm ả mà thách thức còn nhiều.

Vậy, thách thức đó là gì và Việt Nam cần phải vượt qua những thách thức như thế nào để không mất đi lợi thế thu hút FDI trong bối cảnh mới hiện nay, thưa ông?

Từ ngày 1/1/2024, Việt Nam chính thức áp thuế tối thiểu toàn cầu. Đây là cơ hội không thể bỏ lỡ. Nhưng Việt Nam hiện đang đứng trước những thách thức không nhỏ như: vấn đề nhân lực, hạ tầng, môi trường, hành chính pháp lý... Đặc biệt, xu hướng phát triển kinh tế thế giới theo hướng xanh hóa và số hóa ngày càng rõ nét. Sự chuyển dịch này đang định hình lại nguồn vốn FDI trên toàn cầu, tức giảm dần các dự án FDI thu lợi từ sự lỏng lẻo trong chính sách bảo vệ môi trường tại các nước đang phát triển.

Thuế tối thiểu toàn cầu có thể ảnh hưởng đến dòng vốn FDI toàn cầu và chính sách thu hút FDI của mỗi nước. Các công ty đa quốc gia trong lĩnh vực kỹ thuật số đang phát triển nhanh và thay đổi bản chất của đầu tư xuyên biên giới. Dòng đầu tư toàn cầu có xu hướng chuyển dịch mạnh mẽ sang lĩnh vực kỹ thuật số.

Đã đến lúc Việt Nam phải chuyển sang môi trường kinh doanh thúc đẩy, tạo điều kiện, thay vì môi trường ngăn chặn, cắt giảm các thủ tục đầu tư kinh doanh đơn thuần. Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý để thúc đẩy kinh tế mới sang tuần hoàn, kinh tế số. Cùng với đó, Việt Nam cũng chuẩn bị chiến lược thu hút “đại bàng” trên các lĩnh vực công nghệ, chip bán dẫn…

Như vậy, nếu Việt Nam cải thiện hình ảnh, môi trường đầu tư theo chiều đầy đủ thì những cơ hội hiện nay sẽ được hiện thực hóa. Chúng ta rất hy vọng lần này sẽ đón được rất nhiều nhà đầu tư FDI mà không chỉ là vốn đầu tư, mà quan trọng hơn là vốn từ các nhà đầu tư có chất lượng. Bởi bản thân các dự án đầu tư tại Việt Nam cùng với sự lan tỏa công nghệ, về kỹ năng, cùng với đó là đảm bảo phát triển bền vững, tăng trưởng xanh.

Ông đánh giá như nào về kỳ vọng vào thu hút đầu tư của TPHCM trong bối cảnh thực thi thuế tối thiểu toàn cầu?

TPHCM là một tiêu điểm, một trung tâm, một đòn bẩy thực sự quan trọng để phát triển không chỉ cho TPHCM và cho cả nước. Không phải ngẫu nhiên mà chúng ta nói “cả nước vì TPHCM và TPHCM vì cả nước”. Có thể nói, trong việc thu hút nhà đầu tư FDI vào TPHCM là câu chuyện không chỉ là của TPHCM, trong cuộc chơi đa chiều này mà là câu chuyện chung của cả nước.

Bởi bên cạnh những thuận lợi mà bối cảnh chung đem lại bản thân TPHCM có những lợi thế riêng để thúc đẩy hơn nữa những lợi thế chung của cả nước. Khát vọng của TPHCM không đạt được thì khát vọng Việt Nam trở thành nước phát triển cũng không thể đạt được.

Do đó, việc Quốc hội thông qua Nghị quyết 98 về cơ chế đặc thù cho TPHCM, nhờ Nghị quyết này TPHCM có thể tạo ra bứt phá mới trong phát triển, trong cải cách nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư FDI trong xu thế thực thi thuế tối thiểu toàn cầu. Tôi nhấn mạnh lại là không phải chỉ cho TPHCM, mà cho cả nước nói chung.

Xin cảm ơn ông!