Ô tô là một trong 3 nhóm hàng chủ lực đóng góp số thu NSNN cho Hải quan TPHCM. Ảnh: T.H

Tác động từ nhóm hàng nhập khẩu chủ lực

Theo Cục Hải quan TPHCM, mặt hàng ô tô nguyên chiếc các loại chiếm tỷ trọng trên 21% số thu NSNN của Cục Hải quan TPHCM nửa đầu năm 2023. Số thu NSNN từ mặt hàng ô tô nguyên chiếc các loại trung bình 6 tháng đầu năm đạt 2.653,6 tỷ đồng/tháng. Tuy nhiên, 5 tháng tiếp theo (từ tháng 7 đến tháng 11/2023), số thu trung bình mỗi tháng đạt 1.543,4 tỷ đồng (bằng 58,1% so với giai đoạn 6 tháng đầu năm). Điều này cho thấy số thu NSNN từ mặt hàng ô tô nguyên chiếc có giảm sâu về các tháng cuối năm 2023 và có xu hướng tiếp tục giảm trong năm 2024.

Theo phân tích của Cục Hải quan TPHCM, trên thực tế, kim ngạch nhập khẩu ô tô nửa đầu năm 2023 ở mức cao phần lớn nhờ "quán tính" được kéo từ các tháng cuối năm 2022 sang các tháng đầu năm nay. Nửa cuối năm 2023, kim ngạch nhập khẩu ô tô giảm dần do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế, sức mua suy giảm mạnh và do các loại xe lắp ráp trong nước được giảm 50% lệ phí trước bạ theo quyết sách của Chính phủ. Dự báo năm 2024, số thu NSNN từ mặt hàng ô tô nguyên chiếc các loại tiếp tục gặp khó khăn do tăng trưởng kinh tế bị đình trệ và lượng hàng tồn kho hiện nay của các hãng tăng vì nhu cầu của người dân giảm.

Đối với mặt hàng xăng dầu, trong nhiều năm gần đây, số thu NSNN từ mặt hàng giảm do sự chuyển dịch nguồn cung thị trường trong nước. Các nhà máy lọc dầu Nghi Sơn (Thanh Hóa) và Dung Quất (Quảng Ngãi) tăng sản lượng sản xuất đáp ứng một phần nhu cầu xăng dầu trong nước, làm giảm lượng xăng dầu nhập khẩu, tác động giảm đến số thu NSNN từ thành phẩm xăng dầu nhập khẩu tại Cục Hải quan TPHCM. Cơ cấu thu NSNN sẽ dịch chuyển nguồn thu từ lượng xăng dầu nhập khẩu qua các cảng biển TPHCM về các tỉnh có đặt nhà máy lọc dầu (nhập khẩu dầu thô và các hóa chất phục vụ lọc hóa dầu), do đó số thu NSNN các tỉnh có đặt nhà máy lọc dầu như Thanh Hóa, Quảng Ngãi tăng mạnh các năm gần đây. Trong năm 2023, số thuế thu NSNN từ mặt hàng xăng dầu giảm 13,09% (giảm tuyệt đối 2.344,2 tỷ đồng) so với cùng kỳ năm 2022.

Về mặt hàng sắt thép các loại, theo Hiệp hội Thép Việt Nam, giá thép trong nước giảm do tác động của giá nguyên vật liệu trên thế giới. Giá nguyên liệu sản xuất thép như quặng sắt, than cốc trong thời gian qua cũng liên tục suy yếu, góp phần hạ nhiệt giá thép thành phẩm trong nước. Tuy vậy, hầu hết các hoạt động sản xuất thời gian qua của doanh nghiệp thép gặp khó khăn, cán cân cung cầu ngành thép hiện tại vẫn chưa thực sự có thay đổi nhiều. Dự báo năm 2024, thị trường bất động sản nói chung và ngành thép nói riêng sẽ tiếp tục gặp nhiều khó khăn do các tác động từ nguồn cung khan hiếm, giá cả chững ở mức cao, việc huy động nguồn vốn gặp nhiều trở ngại. Trong năm 2023, số thu từ mặt hàng sắt, thép nhập khẩu của Cục Hải quan TPHCM giảm gần 15%, với số thuế giảm tuyệt đối trên 730 tỷ đồng.

Chủ động các giải pháp

Ngoài các nhóm mặt hàng chủ lực tác động đến nguồn thu NSNN, Cục Hải quan TPHCM đã phân tích rõ tác động của các Hiệp định thương mại tự do (FTA), chính sách thuế trong năm 2024 sẽ ảnh hưởng đến nguồn thu. Theo đánh giá của Cục Hải quan TPHCM, trong bối cảnh nền kinh tế thế giới gặp nhiều biến động, các FTA được ký kết giữa Việt Nam và các đối tác kinh tế lớn góp phần tạo vị thế thương mại cho hàng hóa Việt Nam, thúc đẩy xuất khẩu.

Bên cạnh đó, hoạt động nhập khẩu chịu nhiều thách thức khi thuế nhập khẩu của nhiều mặt hàng giảm theo lộ trình giảm thuế của các FTA. Hiện nay Việt Nam đang thực hiện 17 FTA. Mức thuế suất ưu đãi đặc biệt bình quân (thuế FTA) theo 15 FTA đang thực thi là 3,2%. Qua năm 2024, các FTA tiếp tục trong giai đoạn cắt giảm sâu, một số FTA tiếp tục có mức thuế suất bình quân giản đơn giảm mạnh: EVFTA/UKVFTA từ 4,7% về 3,5%, CPTTP 2,1% về 1,7%.

Đối với chính sách thuế, ngày 29/11/2023, Quốc hội thông qua Nghị quyết về Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, trong đó có nội dung giảm 2% thuế GTGT đối với các nhóm hàng hóa, dịch vụ đang áp dụng mức thuế suất thuế GTGT 10% trong thời gian từ ngày 1/1/2024 đến hết 30/6/2024. Việc giảm thuế GTGT giúp tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhưng cũng ảnh hưởng tới thu NSNN của Cục Hải quan TPHCM.

Trên cơ sở đánh giá tình hình kinh tế - xã hội năm 2024, dự báo các nguồn thu chính từ các mặt hàng chủ lực, tình hình thực hiện FTA, cũng như tác động của các chính sách thuế, Cục Hải quan TPHCM ước tính số thu NSNN năm 2024 ước tăng 5% so với số ước thực hiện năm 2023, với 127.050 tỷ đồng.

Từ thực tế trên, để thực hiện nhiệm vụ trong bối cảnh còn nhiều khó khăn tác động đến nguồn thu NSNN, ngay trong tháng đầu năm 2024, Cục Hải quan TPHCM đã triển khai loạt giải pháp về tạo thuận lợi thương mại, hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho hoạt động XNK của doanh nghiệp, nuôi dưỡng nguồn thu; đồng thời triển khai các giải pháp nghiệp vụ về chống thất thu NSNN, thu hồi nợ đọng...