Quỹ phát triển KHCN chưa hiệu quả, ứng dụng công nghệ cao còn nhiều rào cản
	Không dùng tồn quỹ ngân sách để chi cho các nhiệm vụ khác
	Đến 2030, giá trị giao dịch hàng hóa KHCN xuất khẩu chủ lực tăng bình quân 35%

Đã có 32 đại biểu Quốc hội tham gia chất vấn với 20 đại biểu tham gia đặt câu hỏi và 12 đại biểu tranh luận về lĩnh vực KHCN. Ảnh: Quochoi.vn

Hình thành mức khung, mức trần chi ngân sách cho KHCN

Theo đó, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh (đoàn Bình Phước) đề nghị Bộ trưởng đánh giá hiệu quả và nêu rõ các số liệu liên quan đến chi đầu tư phát triển và tổng chi ngân sách nhà nước trong lĩnh vực KHCN từ năm 2017 cho đến nay.

Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ KHCN Huỳnh Thành Đạt nhìn nhận, đây là vấn đề thực tế tại Việt Nam. Bộ trưởng cho rằng, Bộ KHCN đã có giải pháp để trong thời gian tới giúp cho số nhiệm vụ, ngân sách chi cho các nhiệm vụ KHCN đảm bảo được hiệu quả. Tuy nhiên, hiện không xác định được con số chính xác về chi đầu tư phát triển cho KHCN tại các địa phương. Vì vậy, Bộ trưởng nhận định cần thiết sửa đổi các quy định hiện hành để có cơ sở hoạch định chính sách phát triển trong lĩnh vực này.

Trong khi thực hiện tái cơ cấu các nhiệm vụ KHCN cấp quốc gia giai đoạn 2021-2023 thì Bộ KHCN đã phê duyệt 19 chương trình KHCN với các sản phẩm khoa học và các chỉ tiêu đánh giá rất cụ thể.

"Các nội dung này là cơ sở để hình thành các khung số lượng cũng như mức trần của NSNN bố trí cho các nhiệm vụ khoa học trong các chương trình này. Đó là một giải pháp mà theo chúng tôi đó là căn cơ để đảm bảo khung cũng như trần", Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nói.

Về kinh phí cho các nhiệm vụ KHCN, Bộ trưởng lấy ví dụ năm 2023 tổng chi thường xuyên cho KHCN 12.000 tỷ đồng, trong đó ngân sách Trung ương là 8.800 tỷ đồng, địa phương là khoảng 3.200 tỷ đồng. Trong 8.800 tỷ đồng ngân sách trung ương, chi hỗ trợ cho lương và hoạt động bộ máy khoảng 900 tỷ đồng, như vậy, tỷ lệ cho các nhiệm vụ KHCN chiếm 89%.

Ngoài ra, Bộ trưởng Bộ KHCN cũng thông tin, Bộ đang phối hợp với Bộ Tài chính nghiên cứu sửa đổi Thông tư liên tịch số 27/2015/TTLT-BKHCN-BTC về cơ chế khoán chi thực hiện nhiệm vụ KHCN có sử dụng NSNN, qua đó có thể đơn giản hóa các thủ tục mua sắm, thanh toán để giảm bớt hồ sơ, thủ tục thanh toán mà các nhà khoa học và các nhà lãnh đạo, quản lý cũng thường xuyên bảo là hồ sơ thanh toán nhiều hơn hồ sơ khoa học.

“Nếu như chúng ta thực hiện được khoán chi một cách đúng nghĩa đến sản phẩm cuối cùng thì chắc chắn hồ sơ sẽ giảm xuống phân nửa hoặc chỉ còn lại 1/3”, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc trả lời trước Quốc hội. Ảnh: Quochoi.vn

Sẽ sửa đổi cơ chế khoán chi nhiệm vụ KHCN

Trả lời thêm về vấn đề này tại phiên chất vấn, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, năm 2023, tổng chi ngân sách cho KHCN chiếm 0,82%, chi đầu tư là 0,23%, chi thường xuyên là 0,58%. Năm 2022, tỷ lệ chi ngân sách là 1,01%.

Về quyết toán chi ngân sách, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 95/2014/NĐ-CP của Chính phủ về đầu tư và cơ chế tài chính đối với hoạt động KHCN, Bộ Tài chính và Bộ KHCN đã ban hành Thông tư 27 về khoán chi, theo hướng thiết kế căn cứ vào hiệu quả, kết quả đầu ra để chi ngân sách. Thông tư này giao quyền chủ động cho đơn vị chủ trì và chủ nhiệm đề tài được điều chỉnh các mục chi, nội dung chi, định mức kinh phí được giao khoán. Với kinh phí không giao khoán thì thực hiện theo đề xuất của tổ chức chủ trì và cơ quan thẩm quyền phê duyệt.

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, việc kiểm soát chi chuyển từ khoản chi theo hóa đơn chứng từ hồ sơ sang chi theo bảng kê công việc. Điều đó cho thấy cơ chế mở trong thực hiện khoán chi trong KHCN, tuy nhiên hiện nay vẫn còn những tồn tại trong quá trình tuyển chọn, giao đề tài, nhiệm vụ nghiên cứu, nên kinh phí giao muộn. Bên cạnh đó, việc thực hiện giao khoán lại thực hiện theo hướng hồ sơ chứng từ, gây khó khăn trong quá trình thực hiện nghiên cứu khoa học.

Thời gian tới, theo Bộ trưởng, Bộ KHCN sẽ chủ trì, Bộ Tài chính sẽ phối hợp cùng các bộ, ngành khác để sửa Nghị định 95, Thông tư 27 để phù hợp hơn, trên cơ sở lấy ý kiến của nhà khoa học, nhân dân để sửa các quy định của pháp luật để đảm bảo thông thoáng, chủ động, căn cứ vào kết quả đầu ra của công việc để thực hiện hiệu quả.

Về cơ chế quản lý KHCN, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho rằng cần thiết kế hoàn thiện lại để phù hợp hơn, cụ thể là đối với nhà nước, nên đặt hàng và thanh toán theo sản phẩm đặt hàng, việc đặt hàng có thể thực hiện đấu thầu, có thể chỉ định thầu, qua đó lập dự toán, căn cứ từ đó chọn những tổ chức nghiên cứu đảm bảo được sản phẩm đầu ra, giúp việc thanh toán được thuận lợi hơn. Cùng với đó, cần quy định việc chuyển giao, ứng dụng đề tài nghiên cứu vào thực tiễn để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.

Giải trình thêm về chi cho đầu tư KHCN và đổi mới sáng tạo, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng cho hay, trách niệm của Trung ương đã chi theo đúng quy định của các nghị quyết của Quốc hội và Luật Đầu tư công; việc bố trí có trọng tâm, trọng điểm. Tuy nhiên, từ năm 2017 đến năm 2023, tỷ lệ chi giảm dần, chỉ đạt 1,1-1,18%, riêng năm 2023 là 0,83%, trong khi đó Nghị quyết của Trung ương và Bộ Chính trị quy định đảm bảo từ 2% trở lên trong tổng chi ngân sách cho KHCN, đổi mới sáng tạo và tăng dần lên theo các năm.

"Điều này cho thấy, các bộ, ngành địa phương chưa thực sự quan tâm, chưa có đề án đảm bảo đúng nguyên tắc, tiêu chí bố trí vốn, có địa phương không bố trí vốn hoặc bố trí tỷ lệ rất thấp cho hoạt động này", Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng thẳng thắn chỉ ra.