Hàng cấm nhập khẩu được phát hiện trong lô hàng quá cảnh tại cảng Cát Lái vào tháng 6/2017. Ảnh: T.H.

Lợi dụng hàng quá cảnh để buôn lậu

Các đối tượng đã lợi dụng hồ sơ của người bị tâm thần đang điều trị trong bệnh viện; sinh viên đang đi xin việc làm; người bị mất chứng minh thư… để thành lập nhiều DN, có cùng một địa chỉ để lấy pháp nhân các DN này thực hiện hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, mà nổi lên trên trong thời gian qua là lợi dụng loại hình hàng quá cảnh để nhập hàng cấm, tuồn vào nội địa tiêu thụ…

Phó Cục trưởng Cục Hải quan TP.HCM Phạm Quốc Hùng cho biết, trong thời gian qua, trên địa bàn TP.HCM nổi lên tình trạng các đối tượng lợi dụng cơ chế thông thoáng về chính sách hàng quá cảnh, hàng tạm nhập – tái xuất để buôn lậu. DN chỉ khai báo tên hàng đại diện khi làm thủ tục hải quan, không khai những mặt hàng khác có trong lô hàng (trong đó có thể có hàng cấm nhập khẩu, hàng nhập khẩu có điều kiện, hàng có thuế suất cao). Ban đầu, các đối tượng khai tên người nhận hàng tại Việt Nam, tuy nhiên, khi bị các cơ quan chức năng phát hiện có nghi vấn hoặc phối hợp kiểm tra thì DN điều chỉnh manifest với tên hàng, người nhận hàng là phía Campuchia và làm thủ tục hải quan theo loại hình hàng quá cảnh. Trong quá trình vận chuyển lô hàng quá cảnh, DN có thể rút hàng ra tiêu thụ tại Việt Nam, hoặc thẩm lậu ngược về Việt Nam qua đường mòn biên giới, đã có trường hợp bị cơ quan chức năng phát hiện bắt giữ.

Theo ông Lê Nguyên Linh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1, năm 2016 có 41.312 tờ khai hải quan hàng quá cảnh và trong 8 tháng năm 2017 có 28.920 tờ khai hàng quá cảnh làm thủ tục tại cảng Cát Lái.

Theo Phó Cục trưởng Cục Hải quan TP.HCM Lê Đình Lợi, với khối lượng công việc lớn, địa bàn rộng, công tác chống buôn lậu và gian lận thương mại trên địa bàn khó khăn, phức tạp. Bên cạnh đó, trên thực tế số vụ việc phát hiện bắt giữ rất nhiều nhưng không bắt được đối tượng cầm đầu, chủ hàng đích thực.

Theo phân tích của Cục Hải quan TP.HCM, tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua hình thức hàng quá cảnh, hàng tạm nhập – tái xuất gia tăng trong thời gian gần đây do môt số nguyên nhân, như: Chưa có sự phối hợp tốt, kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển hàng hóa quá cảnh; do DN lợi dụng sự thông thoáng trong cơ chế chính sách hàng quá cảnh, hàng tạm nhập – tái xuất hiện nay, trong việc làm thủ tục hải quan: khai báo tên hàng đại diện, niêm phong, vận chuyển…; Chương trình, hệ thống thông quan điện tử vẫn còn một số lỗi bất cập...

Cục Hải quan TP.HCM bắt giữ gần 1,4 tấn ngà voi trong lô hàng quá cảnh khai báo là nhựa đường ngày 6/9/2017. Ảnh: T.H.

Phải triệt DN “ma”

Một thủ đoạn quan trọng đã bị lực lượng Hải quan phát hiện trong các vụ buôn lậu qua loại hình hàng quá cảnh đó là có nhiều DN "ma" đứng tên để làm thủ tục các lô hàng này. Theo Phó Cục trưởng Cục Hải quan TP.HCM Lê Đình Lợi, việc thành lập DN hiện nay quá thông thoáng đã bị một số đối tượng lợi dụng. Có những đối tượng lợi dụng thành lập nhiều DN để thực hiện hành vi buôn lậu, gian lận thương mại. Quá trình thành lập DN cơ quan Hải quan không nắm được, chỉ căn cứ thông tin trên tờ khai hải quan của DN để làm thủ tục thông quan hàng hóa. Khi phát hiện vi phạm, cơ quan Hải quan mở rộng điều tra xác minh, phát hiện DN không hoạt động tại địa chỉ đăng ký kinh doanh.

Ông Trần Việt Thắng, Đội trưởng Đội Kiểm soát Hải quan – Cục Hải quan TP.HCM cho biết, qua quá trình xác minh các DN vi phạm, cơ quan phát hiện nhiều trường hợp chủ DN (người đại diện pháp luật) không phải là chủ đích thực, không hề hay biết đến việc thành lập DN. Các đối tượng đã lợi dụng hồ sơ của người bị tâm thần đang điều trị trong bệnh viện; sinh viên đang đi xin việc làm; người bị mất chứng minh thư… để thành lập nhiều DN, có cùng một địa chỉ để lấy pháp nhân các DN này thực hiện hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, mà nổi lên trong thời gian qua là lợi dụng loại hình hàng quá cảnh để vận chuyển hàng cấm, tuồn vào nội địa tiêu thụ…

“Khi tra cứu tên DN trên hệ thống thông tin người nộp thuế thì vẫn đang hoạt động, nhưng khi tìm đến nơi thì không có địa chỉ đó hoặc DN không hoạt động trên địa bàn đăng ký… Do đó, việc xác định chủ thể vi phạm là rất khó khăn khi DN cố tình né tránh cơ quan Hải quan. Từ thực tế này, Cục Hải quan TP.HCM đã nhiều lần kiến nghị cơ quan chức năng cần quản lý, theo dõi chặt chẽ hoạt động kinh doanh của DN cũng như cần xác minh các thông tin liên quan trước khi cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh”- Phó Cục trưởng Cục Hải quan TP.HCM Phạm Quốc Hùng kiến nghị.

Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia Đàm Thanh Thế cho rằng, Cục Hải quan TP.HCM đã chủ động có kế hoạch, giải pháp cụ thể, và đã phát hiện trên 1.000 vụ vi phạm, trong đó số vụ khởi tố hình sự gấp đôi so với cả năm 2016. Tuy nhiên, ông Đàm Thanh Thế cho rằng, các vụ việc bị phát hiện mới chỉ dừng lại ở việc bắt vụ, khởi tố, còn việc điều tra, bắt giữ các đối tượng cầm đầu, ổ nhóm buôn lậu còn hạn chế. “Việc đấu tranh triệt phá các đường dây ổ nhóm buôn lậu muốn triệt được tận gốc, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan với nhau từ cơ quan phát hiện, đến cơ quan điều tra…”- ông Đàm Thanh Thế nhấn mạnh.

Theo ông Thế, nếu không triệt phá được các đối tượng thành lập DN "ma", thì phát hiện chỗ này, nó tìm thủ đoạn khác, chỗ khác để tiếp tục buôn lậu. Qua thực tế trên, Cục Hải quan TP.HCM cần thống kê con số cụ thể, đồng thời đưa ra các vụ việc điển hình để có căn cứ làm việc, kiến nghị với cơ quan cấp phép có chấn chỉnh, bổ sung cho phù hợp.