Cảng Cát Lái (TPHCM). Ảnh: S.T

Xếp hàng chờ lẫy mẫu

Ngoài những khó khăn từ thị trường trong và ngoài nước khiến hoạt động sản xuất, kinh doanh sa sút, từ đầu năm 2023 đến nay, Công ty V.A.M – chuyên kinh doanh gỗ nguyên liệu, còn phải đối mặt thêm khó khăn do những thay đổi trong quy trình lấy mẫu kiểm dịch thực vật của Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 2. Bà Nguyễn Thị Oanh, phụ trách xuất nhập khẩu Công ty V.A.M cho biết, trước đây khi hàng nhập khẩu về đến cảng Cát Lái, DN sẽ được lấy hàng ngay trong ngày để đưa về kho bảo quản. Sau đó, DN nộp hồ sơ đăng ký kiểm dịch, cán bộ kiểm dịch sẽ tới kho lấy mẫu và thực hiện thông quan sau khi có chứng thư kiểm dịch.

Tuy nhiên, từ đầu năm 2023, cơ quan kiểm dịch cho biết sẽ xử lý thông quan ngay tại cảng và DN không được đưa hàng về kho tự bảo quản như trước. Theo đó, DN phải lấy số đăng ký trên hệ thống và chờ đến lượt. Theo quy định thì kết quả kiểm dịch sẽ có trong vòng 24 giờ, nhưng thực tế thường phải sang ngày thứ 3 DN mới nhận được do phải xếp hàng chờ lẫy mẫu. Thậm chí, không ít lần xảy ra sự cố khiến thời gian chờ kết quả kéo dài thêm. “Có khi cán bộ kiểm dịch đi vắng, hoặc trời mưa lớn cán bộ không xuống lấy mẫu được, hoặc rơi vào cuối tuần… Nhiều lúc DN phải chạy tốc hành vào thứ Sáu để kịp lấy mẫu, nếu không sẽ phải chờ đến thứ Hai tuần sau trong khi phí lưu container, lưu bãi liên tục tăng” – bà Oanh cho biết.

Theo đó, trung bình mỗi tháng Công ty V.A.M nhập khẩu 15-20 container gỗ nguyên liệu, lúc cao điểm lượng nhập khẩu lên tới 35-50 container. Trong khi hãng tàu áp phí tăng dần theo thời gian, nên cứ qua một đêm, chi phí của DN lại bị đội lên khá nhiều. “Hiện tại hoạt động xuất nhập khẩu đang giảm rất mạnh nhưng DN đã phải mòn mỏi đợi như vậy, thời gian tới khi xuất khẩu, nhập khẩu hồi phục trở lại thì thời gian chờ có thể sẽ còn lâu hơn nữa” – bà Oanh lo ngại.

Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS), một số DN thuộc VINACAS cũng đã phản ánh với hiệp hội về những vướng mắc tương tự liên quan đến kiểm dịch thực vật. Việc lẫy mẫu tại cảng khiến thời gian lưu bãi bị kéo dài và chi phí tăng lên, gây thiệt hại cho DN.

Chậm trễ do… thiếu cán bộ

VINACAS cho biết, trong cuộc họp mới đây với VINACAS, ông Nguyễn Vũ Phi Long, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 2 cho biết, theo Luật Bảo vệ kiểm dịch thực vật 2013, địa điểm kiểm dịch thực vật đối với hàng nhập khẩu là cửa khẩu đầu tiên. Thời gian qua, cơ quan kiểm dịch thực vật đã vận dụng linh hoạt các quy định để hỗ trợ DN, nhưng trong quá trình thực hiện đã gặp khó khăn, vướng mắc nên phải điều chỉnh cách làm.

Theo đó, việc kiểm dịch tại kho ngoại quan hay tại cảng là trên cở sở xem xét hài hòa giữa nguồn lực của cơ quan kiểm dịch với việc giảm thiểu chi phí, thời gian cho DN. Trước đây, Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 2 đã vận dụng để hỗ trợ theo yêu cầu của DN, nhưng hiện nay, khi cân đối giữa quy định của pháp luật, nguồn lực của chi cục, mức độ thông quan hàng hóa… thì phải làm tại cảng.

Theo ông Long, Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 2 phụ trách 13 tỉnh, đảm đương 70% hàng hóa xuất khẩu khu vực phía Nam; hình thái xử lý lại rất đa dạng nên khối lượng công việc rất lớn, trong khi đó nhân sự bị cắt giảm nhiều. Tại cảng, một nhân viên có thể kiểm tra, lấy mẫu trên 30 lô hàng/ngày; nếu ở kho ngoại quan thì cả thời gian đi về, chỉ có thể làm 1 lô/ngày. Do đó, nguồn lực hiện tại và khối lượng công việc lớn không cho phép làm như trước nữa.

Với phản ánh của DN về việc mặc dù cơ quan kiểm dịch thực vật đáp ứng quy định cấp chứng thư trong vòng 24 giờ sau khi lấy mẫu nhưng thời gian lấy mẫu kéo dài khiến DN phải chờ đợi lâu, đại diện cơ quan kiểm dịch thực vật cho biết, việc DN phải chờ đợi ráp container và sắp xếp thời gian để nhân viên kiểm định lấy mẫu thuộc trách nhiện của cảng vụ và bên bốc xếp với DN, không thuộc trách nhiệm của cơ quan kiểm dịch thực vật. Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 2 cho biết sẽ nỗ lực cải tiến để rút ngắn thời gian, phục vụ tốt hơn cho DN. Nhưng hiện tại số lượng nhân sự không được phép tăng trong khi khối lượng công việc ngày một tăng. Việc đơn giản hóa thủ tục cũng không còn nhiều dư địa vì đã giảm từ 6 loại giấy tờ xuống còn 3, riêng với ngành điều thì chỉ còn 2 loại giấy tờ.

Ông Long cũng khẳng định, Cục Bảo vệ thực vật và Chi cục không có chủ trương nghỉ ngày lễ, thứ Bảy, Chủ nhật, nếu DN có yêu cầu vẫn phải ứng trực, đáp ứng yêu cầu của DN. Tuy nhiên, Bộ luật Lao động có quy định số giờ làm việc tối đa, lãnh đạo Chi cục cũng không thể vi phạm. Do đó, DN nên thông báo sớm kế hoạch để Chi cục bố trí cán bộ, tránh để sát ngày mới báo. Bởi lẽ, khi Chi cục bố trí ứng trực là phải gồm cả hệ thống từ hành chính (đóng dấu), cán bộ kiểm dịch, lãnh đạo.

Đại diện cơ quan kiểm dịch cũng khuyến nghị các DN khi gặp bất cứ trường hợp nào gây khó khăn, chậm trễ cần báo ngay cho lãnh đạo chi cục biết để chấn chỉnh, xử lý. Nếu thấy cần thiết, DN có thể báo thẳng cho Cục Bảo vệ thực vật. Điều này không chỉ giúp cho công việc của DN được xử lý kịp thời hơn mà còn là thông tin cần thiết để củng cố toàn ngành tốt hơn.