Phó Cục trưởng Cục Giám sát quản lý (Tổng cục Hải quan) Đào Duy Tám trao đổi tại Tọa đàm. Ảnh: Châu Long

Hiện đại hóa trang thiết bị kiểm tra, giám sát hải quan

Lượng container thông qua các bến cảng tại khu vực Cái Mép – Thị Vải rất lớn, trong đó khoảng hơn 80% số lượng container được vận chuyển về các cảng đích tại TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương; hàng quá cảnh chủ yếu bằng đường thủy đi Campuchia qua cửa khẩu ở An Giang.

Trong bối cảnh toàn ngành Hải quan đang nỗ lực cải cách, hiện đại hoá, Cục Hải quan Bà Rịa – Vũng Tàu cũng đã được Tổng cục Hải quan trang bị nhiều loại trang thiết bị kỹ thuật hiện đại phục vụ công tác giám sát đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, như: máy soi container, máy soi hành lý di động, hệ thống seal định vị, hệ thống phát hiện phóng xạ

Cụm cảng container khu vực Cái Mép gồm 6 cảng biển nằm đan xen nhau, tổng chiều dài các bến cảng container khu vực Cái Mép – Thị Vải khoảng 5.470 m, trung bình khoảng 600m mỗi bến. Ngoại trừ bến cảng TCTT và CMIT đang liên kết khai thác (sau khi được Tổng cục Hải quan đồng ý cho mở hàng rào cứng theo công văn số 2062/TCHQ-GSQL ngày 28/4/2023 của Tổng cục Hải quan), các bến container còn lại đều đang hoạt động độc lập (về cả vị trí và hoạt động khai thác) với 12 cổng ra vào riêng biệt để kiểm tra, giám sát hải quan. Như vậy, việc bến cảng chia nhỏ, hẹp trong khi đó thực tế nhu cầu tàu mẹ cập bến có kích cỡ lớn, số lượng tăng sẽ dẫn đến bất cập là mỗi bến tại cùng một thời điểm chỉ có thể tiếp nhận được 1 tàu mẹ làm hàng trong khi các bến cảng còn lại lại không thể tiếp nhận tàu (do không phải là cảng đích) sẽ vừa gây lãng phí lại kéo dài thời gian cho các tàu, sà lan khác làm hàng tại cảng.

Việc bố trí nhiều cổng ra vào cũng gây khó khăn cho công tác quản lý hải quan do phải bố trí thêm nhiều nguồn nhân lực, số lượng máy móc, trang thiết bị phục vụ công tác kiểm tra, giám sát hải quan cũng tăng lên như: máy soi container, camera giám sát, barie điện tử, cân điện tử,... gây lãng phí, kém hiệu quả.

Về cơ chế chính sách, do các bến cảng tại khu vực Cái Mép đang hoạt động khai thác độc lập, mỗi bến cảng được cấp 1 mã cảng khác nhau để các hãng tàu thực hiện khai báo thông tin bản khai hàng hóa điện tử (e-manifest) khi tàu đến; đồng thời tương ứng với mỗi mã cảng là 1 mã địa điểm hàng hóa khác nhau để người khai hải quan khai báo thông tin mã địa điểm lưu giữ hàng hóa trên tờ khai hải quan và để doanh nghiệp kinh doanh cảng xác nhận thông tin hàng hóa vào, ra.

Như vậy, để khu vực cụm cảng Cái Mép - Thị Vải trở thành cảng quốc tế trung chuyển tầm cỡ, ngoài việc tối ưu việc quy hoạch phát triển cảng biển, giao thông vận tải, hiện đại hóa (số hóa, tự động hóa) trong công tác quản lý, vận hành khai thác cảng và phát triển dịch vụ hậu cần hàng hải... thì việc cải cách thủ tục hành chính (bao gồm thủ tục hải quan) đóng vai trò rất quan trọng, trong đó cần sửa đổi, bổ sung quy định liên quan việc vận chuyển hàng hóa chịu sự giám sát hải quan qua lại giữa các bến cảng trong cụm cảng thuộc cùng một chi cục hải quan quản lý cần đơn giản, thuận lợi hơn nữa.

Cần nhiều giải pháp đồng bộ để thúc đẩy dòng chảy hàng hóa XNK qua cụm cảng Cái Mép - Thị Vải.

Giải pháp của cơ quan Hải quan

Nhằm phát huy tiềm năng và lợi thế sẵn có của khu vực cảng nước sâu Cái Mép – Thị Vải, tại Thông báo kết luận 03/TB-VPCP của Văn phòng Chính phủ giao: “Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Giao thông vận tải, Bộ kế hoạch và đầu tư, UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu và các cơ quan có liên quan nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách thí điểm “cảng mở” tại cụm cảng container khu vực Cái Mép…”.

Quá trình rà soát, nghiên cứu, Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) nhận thấy khái niệm “cảng mở” chưa được quy định tại Bộ luật Hàng hải, Luật Hải quan và các văn bản quy phạm pháp luật hiện đang còn hiệu lực. Để tạo điều kiện thuận lợi phát triển khu vực Cái Mép – Thị Vải trở thành cảng biển trung chuyển quốc tế của khu vực và trên thế giới, cần thiết phải thực hiện cải cách đồng bộ trên nhiều lĩnh vực gồm: quy hoạch phát triển cảng biển, giao thông vận tải, hiện đại hóa, số hóa, tự động hóa trong quản lý, vận hành khai thác cảng, phát triển dịch vụ hậu cần hàng hải, thủ tục hải quan, chính sách thuế, phí...

Theo đó, ngoài liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của Bộ Tài chính còn có nhiều nội dung liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của nhiều bộ, ngành, như: Giao thông vận tải, Công Thương, Kế hoạch Đầu tư... Do vậy, Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính) đã dự thảo Tờ trình báo cáo Thủ tướng Chính phủ theo hướng giao Bộ Giao thông Vận tải chủ trì, nghiên cứu tổng thể về chính sách “cảng mở” và đề xuất cơ chế quản lý phù hợp.

Hiện nay, trên cơ sở nội dung dự thảo Thông tư đã lấy ý kiến của các Bộ, ngành, UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu và doanh nghiệp kinh doanh cảng có liên quan, Tổng cục Hải quan sẽ nghiên cứu, tiếp thu để sửa đổi, bổ sung quy định tại Thông tư số 38/2015/TT-BTC ngày 25/3/2015, Thông tư số 39/2018/TT-BTC ngày 20/4/2018 của Bộ Tài chính để có sự thống nhất trong quản lý, thực hiện giám sát hàng hóa XNK, quá cảnh, trung chuyển vận chuyển qua lại giữa các cảng trong cùng một cụm cảng tại tất cả các cảng biển trên toàn quốc.

Về giải pháp về ứng dụng kỹ thuật công nghệ, trang thiết bị, trong khi chờ sửa đổi quy định pháp luật hiện hành, để giải quyết vướng mắc và tạo thuận lợi hơn nữa cho hoạt động vận chuyển hàng hóa giữa các cảng trong bến cảng Cái Mép nhưng vẫn đảm bảo công tác kiểm tra, giám sát của cơ quan Hải quan, Tổng cục Hải quan đang nghiên cứu giải pháp về việc sử dụng chung mã cảng đối với các cảng container trong khu vực cụm cảng Cái Mép; theo đó, thay vì mỗi cảng container có 1 mã độc lập như hiện nay, với phương án cấp 1 mã cảng dùng chung duy nhất cho toàn bộ các cảng container trong khu vực cụm cảng Cái Mép khi tàu đến hoặc rời cảng, người khai hải quan chỉ cần khai mã cảng đích hoặc cảng cảng xếp dỡ hàng theo mã dùng chung đã được cấp.

Với việc thực hiện đồng bộ các giải pháp về cải cách cơ chế chính sách và đẩy mạnh ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin và đầu tư máy móc trang thiết bị, cùng với sự phối hợp của các bộ, ngành có liên quan, sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của UBND tỉnh và sự phối hợp của các sở, ban ngành tại tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu, Tổng cục Hải quan tin tưởng cụm cảng Cái Mép - Thị Vải hoàn toàn có tiềm năng trở thành một cảng cửa ngõ trung chuyển quốc tế lớn nhất cả nước và vươn tầm ra khu vực châu Á và thế giới.