Doanh nghiệp thủy sản kiến nghị tháo gỡ vướng mắc trong gỡ thẻ vàng IUU
	Việt Nam đang đi đúng hướng để gỡ cảnh báo “thẻ vàng”

PGS.TS. Nguyễn Chu Hồi, Phó Chủ tịch thường trực Hội Nghề cá Việt Nam, đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng.

Ông đánh giá như thế nào về những khó khăn của ngành thủy sản nước ta hiện nay?

Việc chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định liên quan rất lớn đến hoạt động xuất khẩu. Nhất là trong bối cảnh hiện nay, hoạt động xuất khẩu nói chung và xuất khẩu thủy sản nói riêng đang gặp nhiều khó khăn. Với ngành thủy sản, những khó khăn do tác động của đại dịch Covid-19 vẫn chưa khắc phục xong thì lại phải đối mặt với những đứt gãy của chuỗi cung ứng toàn cầu, cung – cầu giảm sút. Điều này đã khiến các doanh nghiệp, cơ sở chế biến thủy sản giảm đơn hàng xuất khẩu từ 30-35% tùy từng chủng loại và tùy từng thị trường. Đây là những tác động rất lớn đến doanh nghiệp và ngư dân, kéo theo nhiều khó khăn “đè nặng” lên doanh nghiệp và người lao động.

IUU liên quan đến sinh kế của ngư dân, theo ông, câu chuyện này đang có những vấn đề gì cần tháo gỡ, giải quyết?

Có một thực tế là ngay cả những cơ sở, ngư dân chấp hành tốt IUU thì cũng chưa thể nhập cuộc được ngay ở ngư trường trong nước. Nguyên nhân do ngư trường của chúng ta đã xuống cấp, suy thoái, các nguồn lợi giảm sút, cộng thêm sự biến đổi khí hậu và sự thay đổi của đại dương, nước biển dâng làm thay đổi toàn bộ hệ sinh thái cơ bản. Do đó, khi ngư dân quay về đánh bắt thì cuộc sống không ổn định, không tham gia được vào quá trình sản xuất, cung ứng và thị phần xuất khẩu.

Ngoài ra, hiện nay, tàu nằm bờ nhiều. Nhiều tàu đánh cả được đóng theo Nghị định 67/2014/NĐ-CP để đánh bắt xa bờ, nhưng nhiều tàu đóng xong rồi vẫn phải nằm bờ, hoặc là do vướng vào khó khăn trong thanh quyết, hoặc không đảm bảo kỹ thuật… Tất cả khó khăn này đã bó cái khôn. Ngư dân là phải bám biển, không thể gác tàu lên bờ để thành nông dân.

Nên đây là câu chuyện luẩn quẩn, chừng nào chúng ta không thể giải quyết căn cơ được vấn đề về nguồn lợi, ngư dân, không có giải pháp hiệu quả cho cách tiếp cận đồng bộ: ngư dân – ngư nghiệp – ngư trường thì khó khăn còn nhiều. Chúng ta đã có kinh nghiệm làm tốt nông nghiệp, nông dân, nông thôn thì nên có chương trình hành động cho ngư dân, trong đó cần nhấn mạnh nhiều đến nuôi trồng thủy sản. Tín hiệu mừng là Thủ tướng Chính phủ đã có văn bản giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành lập đề án về ngư dân, đây sẽ là bước tiến mới, giúp giải quyết những khó khăn hiện nay.

Với những khó khăn nêu trên, mấu chốt để gỡ “thẻ vàng” IUU trong năm nay cần phải làm gì, thưa ông?

Quyết tâm gỡ cảnh báo “thẻ vàng” IUU của Ủy ban châu Âu (EC) đã được các cơ quan bộ, ngành và Chính phủ rất quyết tâm, thể hiện bằng nhiều hành động. Chính phủ đã có chương trình quyết liệt 180 ngày để tiếp nhận đợt kiểm tra theo EC là cuối cùng từ tháng 10/2022 đến tháng 5/2023. Nhưng giờ EC đang hoãn lại đến tháng 10 năm nay. Việc hoãn lại này có thể là tín hiệu tích cực cho cả 2 bên, trong đó Việt Nam sẽ thêm quỹ thời gian để tiếp tục thực hiện các giải pháp gỡ “thẻ vàng”.

Bởi thực tế là đâu đó vẫn còn địa phương có một số tàu vi phạm, mà EC đã tuyên bố dù chỉ là còn một tàu vi phạm cũng không gỡ “thẻ vàng”. Do đó, chúng ta không thể lơ là, trong đó các cơ quan chức năng cần nhìn lại bài học từ thực tiễn, không thể thúc ép bằng phương pháp hành chính là làm sao để kiểm soát việc đánh bắt vi phạm trong và ngoài nước giảm đi, mà cần nghĩ đến những giải pháp một cách toàn diện.

Thẳng thắn mà nói, giải quyết tốt vấn đề IUU không chỉ thúc đẩy xuất khẩu mà còn tốt cho hệ sinh thái thủy sản của nước ta. Nên vấn đề này không thể giải quyết tình thế, mà giải quyết lâu dài cho nghề cá để hướng tới bền vững và có trách nhiệm với Việt Nam. Chúng ta đang nói nhiều đến tăng trưởng xanh thì nghề cá cũng phải tăng trưởng xanh, dựa trên nền tảng của nguồn vốn tự nhiên, hệ sinh thái, nên chúng ta phải có giải pháp cụ thể, thiết thực trong việc phục hồi, tái tạo nguồn lợi thuỷ sản.

Xin cảm ơn ông!