Xử lý nợ xấu cần nhiều tầng lớp chính sách thiết thực. Trong ảnh: Hoạt động nghiệp vụ tại Ngân hàng Nhà nước Bắc Giang. Ảnh: Trần Việt

Không chỉ những báo cáo tài chính 2 quý đầu năm của các ngân hàng được công bố cho thấy một điểm chung là nợ xấu tại nhiều ngân hàng đã tăng trở lại, mà số liệu mới đây của Kiểm toán Nhà nước cũng cho thấy, con số về nợ xấu của một số ngân hàng quốc doanh từ năm 2012 thực sự lớn hơn nhiều so với các dữ liệu đã từng công bố.

Kết quả kinh doanh 6 tháng đầu năm 2014 vừa được các ngân hàng thông báo cho thấy một thực tế, nợ xấu chỉ quẩn quanh đâu đó trong mỗi ngân hàng, những số liệu công bố chỉ là dựa trên những tiêu chí khác nhau. Theo số liệu của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank), cuối quý I-2014, nợ xấu của Vietcombank là 2,65%, đã thấp hơn so với con số 2,73% ở thời điểm cuối năm 2013, nhưng tỷ lệ nợ xấu tại ngân hàng này lại gia tăng trở lại và chính thức vượt trên mốc 3% sau 6 tháng đầu năm.

Đây là diễn biến khá mới, theo lý giải của Tổng giám đốc Vietcombank Nghiêm Xuân Thành, sự gia tăng nợ xấu đến từ việc ngân hàng thực hiện phân loại theo Thông tư 09 với những quy định mới về trích lập dự phòng (Thông tư 09/2014/TT-NHNN sửa đổi Thông tư 02/2013/TT-NHNN về phân loại tài sản có, mức trích, phương pháp trích lập dự phòng rủi ro và việc sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài). Dù không quá bất ngờ do được dự đoán từ trước, nhưng diễn biến nợ xấu tăng lên tại Vietcombank cho thấy, nợ xấu toàn hệ thống hoàn toàn có khả năng gia tăng đáng kể khi áp dụng cách phân loại nợ mới.

Ngoài ra, nợ xấu tại một ngân hàng quốc doanh khác từ năm 2012 nhưng mới được Kiểm toán Nhà nước công bố gần đây cũng cho thấy một con số nợ xấu thực, khác xa hơn nhiều so với con số được chính ngân hàng công bố. Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, năm 2012 nợ có khả năng mất vốn tại Ngân hàng TMCP Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) là 23.652 tỷ đồng, chiếm 59,23% tổng dư nợ xấu, bằng 89% vốn điều lệ. Như vậy, tổng nợ xấu của Agribank lên tới xấp xỉ 40.000 tỷ đồng, cao hơn vốn điều lệ của ngân hàng này khoảng 10.000 tỷ đồng. Trong khi đó, theo số liệu tự tính của Agribank, tính đến ngày 31-12-2012, toàn hệ thống Agribank có khoảng 27.803 tỷ đồng nợ xấu.

Còn nhiều vướng mắc

Theo số liệu thống kê mới nhất của Ngân hàng Nhà nước, tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống tiếp tục tăng mạnh, lên mức 4,84% vào cuối tháng 6 vừa qua sau khi tăng lên mức 4,03% vào cuối tháng 4-2014. Trong 6 tháng đầu năm, Công ty Quản lý tài sản các tổ chức tín dụng (VAMC) mới chỉ mua thêm được hơn 11.414 tỷ đồng nợ xấu từ 20 tổ chức tín dụng, tổng nợ mua khoảng 50.721 tỷ đồng. Như vậy, tốc độ mua nợ đang chậm lại khi mới đạt khoảng 25% so với năm trước và ít có khả năng đạt được mục tiêu đề ra cho cả năm là 70.000-100.000 tỷ đồng.

Tốc độ mua nợ đã vậy, việc bán nợ của VAMC cũng gặp khó khăn trong khi nếu VAMC không bán được nợ thì việc các ngân hàng thương mại bán nợ cho VAMC cũng chỉ là chuyển nợ từ sổ nợ của ngân hàng sang sổ nợ của VAMC. Theo đại diện của cơ quan Thanh tra giám sát, Ngân hàng Nhà nước, việc bán nợ của VAMC đang gặp nhiều khó khăn do các văn bản hướng dẫn chậm được ban hành, đặc biệt là Thông tư hướng dẫn việc bán đấu giá tài sản bảo đảm của Bộ Tư pháp. Dự thảo Thông tư được công bố gần đây cho biết, VAMC chỉ được bán những khoản nợ có tài sản đảm bảo dưới 10 tỷ đồng. Nếu quy định này được ban hành sẽ gây nhiều khó khăn cho VAMC trong xử lý nợ xấu, bởi đa số tài sản VAMC đã mua đều có giá trị tương đối lớn, tài sản dưới 10 tỷ đồng chiếm tỷ lệ không đáng kể. TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) cũng cho rằng, một trong những nguyên nhân gây nên sự chậm trễ trong xử lý nợ xấu là khó xử lý tài sản đảm bảo, bởi quy định hiện nay không cho nhà đầu tư nước ngoài sở hữu tài sản đảm bảo tại Việt Nam.

Việc xử lý tài sản đảm bảo của các ngân hàng cũng trong tình trạng tương tự. Liên quan đến vấn đề này, ngày 6-6, Bộ Tư pháp, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư liên tịch số 16/2014/TTLT-BTP-BTNMT-NHNN hướng dẫn xử lý tài sản bảo đảm, có hiệu lực thi hành từ ngày 22-7-2014. Tuy Thông tư có nhiều điểm mới, tạo sự chủ động hơn cho ngân hàng về thủ tục xử lý tài sản bảo đảm như có thể dùng hợp đồng bảo đảm tiền vay làm căn cứ xử lý tài sản, có thể bán tài sản không qua đấu giá, nhưng Thông tư liên tịch này mới đi vào cuộc sống chưa đầy một tháng đã bộc lộ những bất cập.

Theo phân tích của các luật sư và chuyên gia ngân hàng, một số vấn đề trong xử lý tài sản đảm bảo nếu chỉ dựa vào Thông tư trên thì chưa thể giúp các ngân hàng thông thoáng hơn trong xử lý tài sản bảo đảm. Ví dụ như vấn đề nghĩa vụ thuế, nghĩa vụ tài chính trước Nhà nước trong quá trình xử lý tài sản bảo đảm. Cụ thể, trường hợp xử lý một bất động sản giá trị hàng trăm tỷ đồng, nếu phải nộp thuế TNDN và GTGT, số tiền thuế có thể lên đến cả trăm tỷ đồng mà thực tế khi DN suy kiệt, các ngân hàng phải gánh nghĩa vụ tài chính này.

Xử lý nợ xấu là một chu trình đặc biệt cần được tháo gỡ bằng nhiều tầng lớp chính sách. Khoan nói đến trách nhiệm của mỗi ngân hàng và cả trách nhiệm của cơ quan quản lý, nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết hiện nay là xử lý dứt điểm nợ xấu, lấy lại niềm tin cho thị trường bởi nếu không làm nhanh, rất có thể, chu trình xử lý nợ xấu ngân hàng sẽ quay về mốc số 0, thời điểm mà cách đây 2 năm, Ngân hàng Nhà nước đã vén được bức màn về nợ xấu và tuyên bố bắt đầu hành động.