Ngành mía đường đặt mục tiêu đến năm 2020, năng suất mía bình quân đạt 68-70 tấn/ha. Ảnh: ST.

Ngộp thở vì đường lậu

Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA): Niên vụ mía đường 2006 – 2017, sản lượng đường sản xuất đạt khoảng 1,24 triệu tấn. Tuy nhiên, việc tiêu thụ gặp rất nhiều khó khăn, dẫn đến lượng tồn kho lớn nhất từ trước đến nay với thời điểm cao nhất khoảng 700 nghìn tấn. Lượng tồn kho lớn từ niên vụ 2016/2017 còn chưa giải quyết xong, niên vụ 2017/2018 cũng chẳng mấy khả quan khi đường sản xuất ra vẫn cứ nằm im trong kho. Cụ thể, tính đến ngày 15/3, các nhà máy đã ép hơn 8,2 triệu tấn mía, sản xuất được hơn 750 nghìn tấn đường. Lượng tồn kho tại các nhà máy lên tới hơn 530 nghìn tấn (chiếm hơn 70% so với lượng sản xuất). Tại các công ty thương mại, con số tồn kho cũng lên tới hơn 14 nghìn tấn. Ông Phạm Quốc Doanh, Chủ tịch VSSA cho hay: Giá đường bán tại các nhà máy đã gần ngang giá đường nhập lậu. Thậm chí, có một số nhà máy đã bán thấp hơn giá thành sản xuất ((khoảng 11.500 đồng/kg), vậy mà "ế vẫn hoàn ế".

Trong khi đường trong nước ế ẩm, nhiều nhà máy rơi vào cảnh “sống dở chết dở”, đại diện VSSA cho hay, ngành mía đường còn thêm trầy trật vì đường lậu, đường giả. VSSA đánh giá, công tác chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại mặt hàng đường đã được các cơ quan chức năng Trung ương và địa phương triển khai nhiều biện pháp tích cực, ngăn chặn có hiệu quả. Tuy nhiên, từ sau khi phá thành công chuyên án “Tỷ đường” (An Giang), tình hình buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại lại diễn biến phước tạp, tinh vi hơn, gia tăng ở nhiều tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

“ĐườngThái Lan nhập lậu vào Việt Nam trong những năm qua ước khoảng 400-500 nghìn tấn/năm. Riêng năm 2017, con số này ước khoảng 600-700 nghìn tấn, gây khó khăn cho sản xuất, tiêu thụ đường Việt Nam. Đáng chú ý, đường lậu không chỉ có nguồn gốc từ Thái Lan hoạt động ở biên giới Tây Nam mà đã có cả đường tạm nhập tái xuất, sản xuất hàng XK”, ông Doanh nói.

Theo VSSA, hiện nay, tình trạng hàng giả và gian lận thương mại mặt hàng đường vi phạm quy định Nghị định số 43/2017/NĐ-CP ngày 14/4/2017 về nhãn hàng hóa đang diễn ra công khai, dưới nhiều hình thức. Điển hình như, đường nhập lậu thường được gỡ bỏ bao bì của nước sản xuất sau đó sử dụng bao bì, nhãn mác hoặc in theo mẫu bao bì nhãn mác của các nhà máy/công ty đường trong nước. Bên cạnh đó, DN, tổ chức được cơ quan có thẩm quyền tại địa phương cấp phép hoạt động “sản xuất, chế biến, kinh doanh” mặt hàng đường, thường đóng bao 1kg hoặc 50kg, ghi nhãn mác không rõ ràng (không ghi xuất xứ nhà máy sản xuất, không ghi ngày sản xuất, chỉ ghi chung chung: "Đường mía Việt Nam chất lượng cao", "đường luyện XK", "sản xuất tại các nhà máy đường Việt Nam"...).

Thêm khó khăn vì đường lỏng

Ngoài đường lậu, thời gian qua, đường lỏng được NK vào Việt Nam với con số ngày một tăng lên cũng là yếu tố đẩy ngành đường vào cảnh thêm khó khăn. Đường lỏng có tên viết tắt tiếng Anh là HFCS. Hiện, có ba quốc gia đang XK tới 80% lượng đường lỏng vào Việt Nam với thuế suất 0% gồm: Trung Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan.

VSSA dẫn số liệu của Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), trong năm 2015, Việt Nam nhập 67.834 tấn đường HFCS, song đến năm 2016 lượng NK đã tăng lên 70.090 tấn. Năm 2017, con số này tiếp tục "leo thang" ở mức 89.434 tấn. Ông Phạm Quốc Doanh thông tin thêm, đường HFCS chủ yếu dùng cho sản xuất nước ngọt, bánh kẹo. Một số nước như Philippines hiện đã cấm hãng Cocacola sử dụng loại đường này để sản xuất nước ngọt bởi lý do đường HFCS không tốt cho sức khỏe người sử dụng. Trong bối cảnh đó, Việt Nam lại vẫn ưu ái thuế NK đường lỏng, gây thêm khó khăn cho ngành mía đường nội địa. Để giúp ngành đường phần nào vơi bớt khó khăn, vượt qua cơn bĩ cực, VSSA kiến nghị cần đưa ra các giải pháp để hạn chế NK mặt hàng đường lỏng HFCS.

Với vấn nạn đường lậu, đường giả, gian lận thương mại, VSSA kiến nghị Cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương), Tổ công tác đặc biệt, Ban chỉ đạo (BCĐ) 334 (Bộ Công Thương) phối hợp với các bộ, ngành có liên quan thuộc BCĐ 389 Quốc gia triển khai có hiệu quả các giải pháp chống buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại mặt hàng đường theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại công văn số 6326/VPCP-V1 ngày 19/6/2017 về công tác chống buôn lậu thuốc lá và đường cát. Bên cạnh đó, VSSA cũng kiến nghị các đơn vị nêu trên chỉ đạo Chi cục Quản lý thị trường các, tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương có biện pháp tăng cường kiểm tra, đôn đốc phát hiện ngăn chặn, xử lý kịp thời tình trạng buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại với mặt hàng đường.