GS.TS Ngô Đức Thịnh

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội vừa trình Thủ tướng Chính phủ 2 phương án nghỉ tết Nguyên đán Ất Mùi đối với cán bộ, công chức, viên chức. Trong đó, một phương án đề xuất nghỉ Tết 7 ngày và một phương án nghỉ tới 9 ngày. Ông đánh giá như thế nào về xu hướng ngày càng nghỉ Tết dài hơn đó?

Nhìn nhận cho toàn diện có thể thấy rằng, trong văn hóa dân gian xưa, “3 ngày Tết” chỉ là đề cập tới cái “lõi” của Tết thôi, còn trên thực tế không khí Tết kéo dài từ ngày Tết ông Công ông Táo vào 23 tháp Chạp cho tới hết Rằm tháng Giêng.

Có một khoảng thời gian, theo quy định của Nhà nước thời gian nghỉ tết Nguyên đán tương đối ngắn chỉ khoảng 4 ngày. Tuy nhiên, trong những năm gần đây quan niệm nghỉ Tết ngắn như trên đã thay đổi. Lịch nghỉ Tết thường kéo dài khoảng trên dưới một tuần. Theo tôi, xu hướng này phù hợp với sự phát triển của xã hội, thời đại và nhu cầu thụ hưởng, vui chơi của con người.

Trên thực tế, nghỉ Tết dài ngày có tác dụng khá lớn trong việc kích cầu. Bởi khi kinh tế đã phát triển, có thời gian thong thả, con người sẽ phát sinh nhiều hơn các nhu cầu mua sắm, vui xuân, chơi xuân, du lịch... và chấp nhận bỏ tiền ra tiêu dùng chứ không “khư khư” giữ tiền trong két.

Có ý kiến cho rằng, xưa kia quan niệm tết Nguyên đán chỉ có 3 ngày là chính, là dịp để gia đình sum họp, hướng lòng thành kính tới tổ tiên nên Tết rất thiêng liêng, trang trọng. Còn ngày nay, do nghỉ kéo dài nên Tết có phần “nhạt”, tương tự nhiều dịp nghỉ khác trong năm. Quan điểm của ông như thế nào?

Theo tôi, khó có thể khẳng định như vậy được. Từ xưa tới nay, đối với mỗi người dân Việt Nam, tết Nguyên đán vẫn là dịp rất quan trọng để con cháu bày tỏ lòng thành với tổ tiên, sum họp gia đình, thắt chặt mối quan hệ thân tộc... Dù ở thời đại nào, Tết cũng vẫn có ý nghĩa thiêng liêng như thế. Điều khác biệt chỉ là ngày nay, do môi trường, điều kiện sống thay đổi, con người cũng đổi thay phương thức biểu đạt thái độ, tình cảm của mình.

Sự khác biệt không chỉ biểu hiện trong suy nghĩ mà ở ngay những hành động thiết thực. Ví dụ như xưa kia, nói tới Tết, mọi người hay nghĩ sẽ có vài ngày thảnh thơi để đi thăm họ hàng, làng xóm, gửi những lời chúc sức khỏe, an lành hay thăm hỏi công việc của cả môt năm. Tuy nhiên, ngày nay do nghỉ dài nên ngoài những hoạt động thờ cúng tổ tiên, thăm hỏi họ hàng thông thường, nhiều gia đình lựa chọn phương án đi du lịch để nghỉ ngơi, thư giãn.

Năng suất lao động là một phạm trù rộng, chịu tác động bởi rất nhiều yếu tố khác nhau, trong đó cách thức tổ chức, quản lý xã hội, tổ chức lao động là điểm mấu chốt. Nếu không tổ chức tốt thì dù có nghỉ ngắn hay nghỉ dài, năng suất lao động vẫn thấp và ngược lại.

Có thể nhiều người sẽ cho rằng nghỉ Tết dài gây ảnh hưởng tới năng suất lao động do sau nghỉ Tết mặc dù đi làm rồi nhưng tại nhiều cơ quan, dư âm Tết vẫn còn. Người lao động giữ tâm lý nghỉ ngơi nên làm việc cầm chừng, chưa thực sự hiệu quả. Tuy nhiên, tôi cho rằng, suy nghĩ “tháng Giêng là tháng ăn chơi” đã có từ lâu chứ không liên quan tới việc nghỉ Tết ngắn hay dài.

Điều gì cũng tồn tại hai mặt song song. Bên cạnh mặt tích cực, liệu nghỉ Tết dài ngày có khiến nảy sinh không ít hệ lụy, thưa ông?

Đúng là nghỉ Tết dài cũng làm nảy sinh một số vấn đề. Điển hình như việc lễ Tết kéo dài dẫn tới ăn uống nhậu nhẹt hay tệ nạn cờ bạc gia tăng, không chỉ trong Tết mà ra cả ngoài Tết, kéo từ nhà tới tận cơ quan. Ngoài ra, hầu như cứ tới Tết là tai nạn giao thông lại nhích lên so với các thời điểm khác trong năm, thậm chí còn xuất hiện những vụ tại nạn nghiêm trọng... Tuy nhiên, như đã nhắc tới ở trên, nguồn cơn sâu xa của mọi vấn đề là do năng lực tổ chức, quản lý xã hội hiện tại còn khá yếu kém chứ không thể chỉ “đổ” cho việc nghỉ Tết dài.

Xin ông cho biết, đâu là giải pháp để vừa tạo được một Tết cổ truyền dài ngày trang trọng, ý nghĩa lại vừa hạn chế thấp nhất những hệ lụy có thể xảy ra?

Vấn đề nào cũng vậy, “vướng” ở đâu phải gỡ ở đó. Yếu trong khâu tổ chức, quản lý thì phải kết hợp nhiều giải pháp đồng bộ để nâng cao năng lực này. Riêng trong dịp tết Nguyên đán, theo tôi cần tổ chức các dịch vụ thật tốt, tạo được môi trường, không gian vui chơi, sinh hoạt cộng đồng rộng mở, lành mạnh cho người dân. Cùng với đó, phải nhấn mạnh rằng Tết vui vẻ nhưng Tết không thể dễ dãi, các cơ chế quản lý, kiểm soát cần được siết chặt, đồng bộ chứ không buông lỏng, lơi là.

Ngoài ra, thúc đẩy tuyên truyền để nâng cao ý thức người dân trong thực hiện Tết văn minh, an toàn một cách thực chất, không màu mè, hình thức cũng là một cách làm cần thiết, hữu ích.

Xin trân trọng cảm ơn ông!