Nhiều nhà đầu tư lo ngại không kịp vận hành thương mại dự án điện mặt trời để hưởng mức giá ưu đãi. Ảnh: Nguyễn Thanh

Bất khả thi

Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Quyết định 13/2020/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam, đưa ra biểu giá mua điện mới (FIT2).

Đi sâu phân tích về các dự án được hưởng FIT2, ông Đào Du Dương, Phó Trưởng đại diện Hiệp hội Năng lượng Sạch Việt Nam tại TPHCM cho rằng: FIT2 nhằm giải cứu cho 36 dự án điện mặt trời quy mô trang trại chưa kịp hưởng FIT1 trong khi thời hạn chỉ còn 7 tháng. Với bối cảnh dịch Covid-19 đầy biến động như hiện nay, thời hạn này gần như là bất khả thi.

“Còn đối với điện mặt trời áp mái, từ nay đến ngày 31/12/2020 là thời gian quá ngắn để kịp tiến độ trong điều kiện thi công hiện nay. Điện áp mái ở trên cao, việc đảm bảo an toàn cũng ảnh hưởng nhiều đến tiến độ, chi phí nhân công. Đặc biệt, phía Nam lại sắp vào mùa mưa nên ảnh hưởng đến quá trình thi công càng lớn”, ông Dương nói.

Hiệp hội Năng lượng Việt Nam phân tích, cơ chế giá mới chỉ áp dụng với dự án điện mặt trời nối lưới đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư trước ngày 23/11/2019.

Tính đến cuối tháng 11/2019, Việt Nam đã có tổng công suất 10.300 MW điện mặt trời được bổ sung vào quy hoạch điện các cấp. Nếu trừ đi các nhà máy điện mặt trời đã vào vận hành trước ngày 30/6/2019, với tổng công suất khoảng 4.400 MW thì còn lại dưới 6.000 MW sẽ chạy đua với thời gian để kịp thời hạn.

Trong tổng công suất các dự án điện mặt trời đã trình xin bổ sung quy hoạch là 25.000 MW (tính đến cuối tháng 6/2019) thì còn gần 15.000 MW sẽ phải chờ đến khi nào cơ chế đấu thầu được ban hành.

Bên cạnh đó, các dự án điện mặt trời tập trung mật độ cao tại các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Khánh Hòa và khu vực Tây Nguyên đã gây quá tải và nghẽn mạch các đường dây truyền tải. Từ nay đến cuối năm 2020, các trạm và đường dây truyền tải tại các khu vực này khó có thể vào kịp để giải tỏa thêm gần 6.000 MW nguồn điện mặt trời….

Mong gia hạn áp dụng FIT2

Trong tình cảnh hiện tại, ông Phạm Nam Phong, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Điện Mặt Trời Vũ Phong bày tỏ mong muốn kéo dài thời gian áp dụng FIT2 tối thiểu tới cuối năm 2021 để người dân và DN có cơ hội kịp đầu tư điện mặt trời mái nhà.

Ngoài ra, ông Phong cho rằng nên có FIT3 theo hướng ưu tiên phát triển điện mặt trời mái nhà phân tán, ưu tiên giá cao hơn ở những vùng có bức xạ thấp như miền Bắc; tại mỗi vùng nên có giá ưu đãi hơn đối với các hệ thống nhỏ.

Cũng dành nhiều sự quan tâm ở góc độ phát triển điện mặt trời áp mái, ông Nguyễn Đức Toàn, Chủ tịch Công ty Cổ phần Điện Sài Gòn Gia Định (EHCMC) đề xuất có thể gia hạn FIT2 hoặc phải có ngay giá FTT 3 ngay sau ngày 31/12/2020 để thúc đẩy phát triển thị trường điện mặt trời áp mái tại Việt Nam. Chính phủ và Nhà nước cũng cần hoàn thiện, cải tạo, nâng cấp đường dây truyền tải để giải tỏa công suất cho các nhà máy…

Nhiều quan điểm nhận định, trước mắt Bộ Công Thương cần sớm ban hành các thông tư, văn bản hướng dẫn thực hiện FIT2 để đảm bảo đủ thời gian cho các bên tham gia được hưởng các ưu đãi từ chính sách này.

Về dài lâu, Chính phủ cần xây dựng chính sách phát triển ngành điện mặt trời bền vững và có lộ trình rõ ràng, minh bạch để tạo được sự tin tưởng của các nhà đầu tư và đảm bảo sự phát triển lành mạnh của thị trường.

Xung quanh câu chuyện về giá điện mặt trời mới, bà Trần Hương Thảo, Trưởng đại diện chi nhánh khu vực miền Bắc, Công ty Năng lượng mặt trời Bách Khoa (SolarBK) nhấn mạnh: FIT2 ra đời giống như một cơn mưa cho mảnh đất điện mặt trời đang khô hạn.

Tuy nhiên, không chỉ dừng lại ở FIT2, Việt Nam cần chính sách phát triển cho ngành điện mặt trời một cách lâu dài, có định hướng rõ ràng. Có như vậy, Việt Nam mới đuổi kịp các quốc gia khác trong quá trình chuyển dạng năng lượng tái tạo thần tốc như hiện nay.